SPIS TREŚCI
ADAM STEBEL, ANNA MARIA OCIEPA, ANNA KOCZUR — Materiały do flory mchów Tatrzańskiego Parku Narodowego (polskie Karpaty Zachodnie)
DARIUSZ SKARŻYŃSKI, ANNA KRZYSZTOFIAK — Skoczogonki (Collembola) siedlisk mokradłowych Wigierskiego Parku Narodowego
JAN K. KOWALCZYK, TADEUSZ KURZAC — Aktualny stan poznania żądłówek (Hymenoptera, Aculeata) Spalskiego Parku Krajobrazowego
TADEUSZ PAWLIKOWSKI — Zgrupowania trzmieli (Hymenoptera: Apidae: Bombus LATR.) Słowińskiego Parku Narodowego w latach 1990-2020
POLEMIKI
ZBIGNIEW WITKOWSKI — Czy na Ziemi Raciborskiej na Górnym Śląsku powstanie nowy Park Narodowy?
KRONIKA
PIOTR BAJKO — Z dziejów Domu Myśliwskiego w Białowieży
PIOTR BAJKO — Wspomnienie rocznicowe o prof. Tadeuszu Vetulanim – twórcy i opiekunie hodowli konika polskiego w Puszczy Białowieskiej
PIOTR DASZKIEWICZ, TOMASZ SAMOJLIK, AURIKA RIČKIENĖ, ANASTASIA FEDOTOWA — Żubr i Puszcza Białowieska na paryskich grafikach Janusza Tłomakowskiego
Materiały do flory mchów
Tatrzańskiego Parku Narodowego (polskie Karpaty Zachodnie)
STRESZCZENIE
W latach 2019-2021 na terenie Tatrzańskiego Parku Narodowego przeprowadzono badania fitosocjologiczne. Ich rezultatem m. in. było zebranie informacji o 105 gatunkach i 2 odmianach mchów, których stanowiska zamieszczono w niniejszej pracy. Spośród nich 1 gatunek, Meesia triquetra, jest objęty ścisłą ochroną, 42, np. Limprichtia cossonii i Sphagnum warnstorfii, są chronione częściowo, a 2, Meesia triquetra i Sphagnum fuscum, uważane są Polsce za zagrożone. Listę florystyczną ułożono w porządku alfabetycznym. Dla każdego stanowiska podano współrzędne geograficzne, zbiorowisko roślinne w którym został stwierdzony i wysokość nad poziomem morza. Krótko omówiono występowanie najciekawszych mchów: Drepanocladus polycarpos, Fissidens dubius var. mucronatus, Sphagnum angustifolium i S. inundatum (gatunki nowe dla flory tego obszaru) oraz mchów rzadko tu do tej pory notowanych, np. Calliergon cordifolium, Dicranella schreberiana, Meesia triquetra, Sphagnum centrale, S. cuspidatum, S. riparium, S. rubellum i S. teres.
Skoczogonki (Collembola)
siedlisk mokradłowych Wigierskiego Parku Narodowego
STRESZCZENIE
Badania faunistyczne nad skoczogonkami (Collembola) siedlisk mokradłowych Wigierskiego Parku Narodowego wykazały występowanie na tym terenie 86 gatunków, w tym 14 ściśle związanych z tego typu środowiskiem: Podura aquatica, Hypogastrura sahlbergi, Ceratophysella mosquensis, Endonura lusatica, Desoria neglecta, Isotomurus balteatus, Pachyotoma crassicauda, Orchesella sphagneticola, Heterosminthurus insignis, H. novemlineatus, Sminthurides malmgreni, S. parvulus, S. pseudassimilis i S. schoetti. W podmokłych lasach odnotowano łącznie 47 gatunków, na brzegach jezior 45, na torfowisku niskim 30, na torfowiskach sfagnowych 27 i 16 na podmokłej łące. Największą liczbę gatunków ściśle związanych z siedliskami mokradłowymi odnotowano na torfowiskach sfagnowych (9), na torfowisku niskim (7) i w podmokłych lasach (7), znacząco mniejszą na brzegach jezior (4) i na podmokłej łące (4). Spośród gatunków z tej grupy ekologicznej do najpospolitszych na terenie Wigierskiego Parku Narodowego należą: Podura aquatica, Ceratophysella mosquensis, Isotomurus balteatus, Pachyotoma crassicauda i Sminthurides malmgreni, a do najrzadszych: Endonura lusatica, Desoria neglecta, Sminthurides pseudassimilis i S. schoetti. Zgrupowania skoczogonków ściśle związanych z siedliskami mokradłowymi Wigierskiego Parku Narodowego i Puszczy Białowieskiej są znacząco podobne pod względem bogactwa i składu gatunkowego. Natomiast odnośne zgrupowanie w bardziej zróżnicowanym Biebrzańskim Parku Narodowym jest bogatsze, a jego skład gatunkowy w dużym stopniu odmienny.
Aktualny stan poznania żądłówek (Hymenoptera, Aculeata)
Spalskiego Parku Krajobrazowego
STRESZCZENIE
W pracy podano niepublikowane informacje o 135 gatunków żądłówek, wśród których 33 są nowe dla Spalskiego Parku Krajobrazowego. Na podstawie danych z piśmiennictwa i badań własnych, w Parku stwierdzono występowanie 349 gatunków Aculeata (32,6% fauny krajowej). Do lepiej zbadanych rodzin żądłówek należą: Pompilidae, Vespidae i Crabronidae. Najsłabiej poznano Formicidae.
Spośród ogółu wykazanych żądłówek Parku 62 gatunki (17,8% fauny krajowej) należy do zagrożonych. Największy ich udział stwierdzono w rodzinie Pompilidae (13 gatunków), Crabronidae (13 gatunków) i Chrysididae (11 gatunków). Do żądłówek o wysokim stopniu zagrożenia (według Bogdnowicza i in. (2004)) należą: Arachnospila westerlundi (CR), Batazonellus lacerticida (EN), Sphecodes. marginatus (EX) i Amegilla quadrifasciata (CR). Siedem gatunków zaliczanych jest do kategorii VU. Są to: Scolia hirta, Cryptocheilus fabricii, Euodynerus dantici, Ectemnius fossorius, Hylaeus rinki, Osmia bidentata i Nomada obscura. Na badanym terenie wykazano 11 gatunków trzmieli, objętych częściową ochroną gatunkową.
Zgrupowania trzmieli (Hymenoptera: Apidae: Bombus LATR.)
Słowińskiego Parku Narodowego w latach 1989-2021
STRESZCZENIE
Badania prowadzono w pasie szerokości 3 km wzdłuż linii brzegowej między Rowami a Czołpinem, w obrębie kwadratów UTM: XA35, XA36 i XA46 (Ryc. 1), podczas 7 sezonów wegetacyjnych lat 1989-2021. Na wybranych powierzchniach środowisk (Tab. 1) obserwowano trzmiele od czerwca do sierpnia danego sezonu wegetacyjnego, a w każdym sezonie obserwacje prowadzono przez co najmniej 12 dni. Próbę stanowiła liczba osobników odliczonych podczas przemarszu (7-10 m/min) w ciągu 30 minut, w warstwie traw i ziołorośli określonego środowiska, w warunkach optymalnych dla aktywności lotnej. Za warunki optymalne przyjęto termikę powietrza 18-22°C (przy słabym lub umiarkowanym wietrze) podczas pogodnych dni w godzinach 9:00-16:00 czasu zachodnioeuropejskiego.
Podczas ostatniego trzydziestolecia, na charakterystycznym obszarze Słowińskiego Parku Narodowego wykazano 17 gatunków trzmieli – Bombus LATR. (Tab. 2). Stanowi to prawie 50% ogółu gatunków stwierdzonych w Polsce. Najczęściej spotykano trzmielca gajowego (B. bohemicus), trzmielca ziemnego (B. vestalis), trzmiela rudego (B. pascuorum), trzmiela gajowego (B. lucorum) i trzmiela ziemnego (B. terrestris). Sporadycznie obserwowano trzmiela tajgowego (B. jonellus) i jego pasożyta gniazdowego – trzmielca północnego (B. flavidus). W badanym okresie największą atrakcyjnością siedliskową charakteryzowały się murawy wydmowe, bór suchy i środowiska synantropijne. Największe zmiany jakościowo-ilościowe zasobów trzmieli zaobserwowano na murawach wydmowych i w borze suchym (zmniejszenie o około 30%). W pozostałych typach środowisk zmian nie stwierdzono.
KRONIKA
Z dziejów Domu Myśliwskiego w Białowieży
STRESZCZENIE
Dom Myśliwski w Białowieży, początkowo nazywany Domem Świckim, został wybudowany pod koniec XIX wieku. Wchodził w skład tzw. osady pałacowej, której głównym obiektem był nieistniejący już pałac carski, wzniesiony w latach 1889-1894. Dwukondygnacyjny budynek w części środkowej był murowany, natomiast oba skrzydła miał drewniane. Posiadał 18 komfortowo urządzonych pokoi z 27 miejscami. Znajdowały się tutaj także pokoje kąpielowe, wspólna sala jadalna, sala bilardowa. Z obiektu korzystała świta carska (stąd Dom Świcki), towarzysząca carowi podczas jego przyjazdów do Białowieży na polowania. W 1896 roku do Domu doprowadzono linię wodociągową. W czasie I wojny światowej w budynku urządził swą siedzibę niemiecki zarząd wojskowy Puszczy Białowieskiej. Po wyzwoleniu Białowieży spod okupacji gmach został przejęty przez administrację nowo utworzonego Zarządu Okręgowego Lasów Państwowych w Białowieży (późniejsza Dyrekcja Lasów Państwowych). W Domu umieszczono Zarząd Łowiecki. Znajdowały się w nim także mieszkania jego urzędników. W 1932 roku umieścił się tutaj jeszcze Zarząd Parku Narodowego w Białowieży. W trzy lata później w budynku oddano do użytku pięć luksusowych pokoi gościnnych. W okresie międzywojennym z gościny w Domu skorzystali m.in. malarz, grafik i rysownik Leon Wyczółkowski oraz kompozytor Feliks Nowowiejski. W czasie kolejnej okupacji niemieckiej (1941-1944) w Domu umieszczono zarząd Państwowego Obszaru Łowieckiego, podlegającego hitlerowskim władzom centralnym. Po wyzwoleniu Białowieży w lipcu 1944 roku Dom Myśliwski przeszedł pod zarząd Białowieskiego Parku Narodowego, który podlegał wówczas resortowi leśnictwa. Dom zaczął przyjmować wszystkich ważnych gości odwiedzających Białowieżę. Organizowano w nim konferencje, zjazdy, narady, nierzadko międzynarodowe. W Domu gościli różni prominenci przyjeżdżający na polowania, politycy, dyplomaci, ambasadorzy, ministrowie, posłowie. Zaciszny hotel wybierali dla odpoczynku dyrektorzy wielkich przedsiębiorstw i instytucji, uczeni, literaci, dziennikarze, filmowcy, aktorzy teatralni, artyści malarze. Zatrzymywali się w nim również studenci różnych kierunków nauk przyrodniczych. W nocy z 23 na 24 stycznia 1962 roku w Domu wybuchł pożar, który zajął cały budynek. Stało się to przed zaplanowanymi w nim na 24 stycznia rozmowami przywódców Polski i ZSRR – Władysława Gomułki i Nikity Chruszczowa. Z budynku pozostały tylko fundamenty oraz wypalone mury części środkowej. Pomimo, że do zbadania przyczyn pożaru powołano specjalną komisję, nigdy nie ogłosiła ona wyniku dochodzenia. Sprawę utajniono. Resort leśnictwa podjął decyzję o wybudowaniu na miejscu spalonego obiektu nowego hotelu, ale już o zupełnie innej architekturze. Generalnym jego projektantem został inż. Jerzy Mokrzyński z warszawskiego zespołu architektów „Tygrysy”. Budowa trwała w latach 1962-1964. Nowy hotel służył głównie potrzebom reprezentacyjnym resortu leśnictwa. Podobnie jak wcześniej, przyjmowano w nim najważniejszych gości odwiedzających leśną stolicę Polski, urządzano konferencje, seminaria, narady, szkolenia oraz inne spotkania. Znaczenie Domu Myśliwskiego zaczęło spadać w początku bieżącego stulecia. Nie remontowany i nie modernizowany przez wiele lat obiekt zdecydowanie przegrał konkurencję na lokalnym rynku hotelarskim, a jego reprezentacyjna rola została całkowicie zmarginalizowana. Od wiosny 2008 roku Dom Myśliwski przestał pełnić rolę hotelu w dotychczasowym zakresie. Z noclegów w nim korzystali jeszcze od czasu do czasu naukowcy prowadzący badania w Puszczy Białowieskiej. Mieszkali też niektórzy pracownicy Parku. Budynek podlegał bezpośrednio kierownictwu Pokojów Gościnnych Centrum Edukacyjno-Muzealnego przy siedzibie Białowieskiego Parku Narodowego. W styczniu 2022 roku ponownie zatętnił życiem. Zmieniła się jednak jego funkcja – pomieszczenia hotelowe zostały zamienione na pokoje biurowe. Ulokowały się w nich niektóre działy Parku.
Żubr i Puszcza Białowieska
na paryskich grafikach Janusza Tłomakowskiego
STRESZCZENIE
Puszcza Białowieska i jej najsłynniejszy mieszkaniec, żubr, w całym XIX i początkach XX stulecia urosły do rangi symbolu pradawnej przyrody – ale też Polski. Jednym z przejawów tego procesu było wykorzystanie tematyki Puszczy i żubra na serii grafik przygotowanych dla francuskiego towarzystwa Amis de Pologne przedstawiających najważniejsze symbole Polski.
Autorem grafik był Janusz Berszten Tłomakowski (1896-1980), polski artysta działający głównie we Francji. Tłomakowski w okresie międzywojennym był jednym z najsławniejszych autorów ekslibrisów i okazjonalnych grafik we Francji. Po raz drugi Tłomakowski poruszył wątki białowieskie w ilustracji do artykułu o Puszczy Białowieskiej dla czasopisma Amis de Pologne. Ilustracje Tłomakowskiego są cennymi białowieżanami i zasługują na przypomnienie, podobnie jak postać ich autora.
ADAM STEBEL, ANNA MARIA OCIEPA, ANNA KOCZUR — Materiały do flory mchów Tatrzańskiego Parku Narodowego (polskie Karpaty Zachodnie)
DARIUSZ SKARŻYŃSKI, ANNA KRZYSZTOFIAK — Skoczogonki (Collembola) siedlisk mokradłowych Wigierskiego Parku Narodowego
JAN K. KOWALCZYK, TADEUSZ KURZAC — Aktualny stan poznania żądłówek (Hymenoptera, Aculeata) Spalskiego Parku Krajobrazowego
TADEUSZ PAWLIKOWSKI — Zgrupowania trzmieli (Hymenoptera: Apidae: Bombus LATR.) Słowińskiego Parku Narodowego w latach 1990-2020
POLEMIKI
ZBIGNIEW WITKOWSKI — Czy na Ziemi Raciborskiej na Górnym Śląsku powstanie nowy Park Narodowy?
KRONIKA
PIOTR BAJKO — Z dziejów Domu Myśliwskiego w Białowieży
PIOTR BAJKO — Wspomnienie rocznicowe o prof. Tadeuszu Vetulanim – twórcy i opiekunie hodowli konika polskiego w Puszczy Białowieskiej
PIOTR DASZKIEWICZ, TOMASZ SAMOJLIK, AURIKA RIČKIENĖ, ANASTASIA FEDOTOWA — Żubr i Puszcza Białowieska na paryskich grafikach Janusza Tłomakowskiego
Materiały do flory mchów
Tatrzańskiego Parku Narodowego (polskie Karpaty Zachodnie)
STRESZCZENIE
W latach 2019-2021 na terenie Tatrzańskiego Parku Narodowego przeprowadzono badania fitosocjologiczne. Ich rezultatem m. in. było zebranie informacji o 105 gatunkach i 2 odmianach mchów, których stanowiska zamieszczono w niniejszej pracy. Spośród nich 1 gatunek, Meesia triquetra, jest objęty ścisłą ochroną, 42, np. Limprichtia cossonii i Sphagnum warnstorfii, są chronione częściowo, a 2, Meesia triquetra i Sphagnum fuscum, uważane są Polsce za zagrożone. Listę florystyczną ułożono w porządku alfabetycznym. Dla każdego stanowiska podano współrzędne geograficzne, zbiorowisko roślinne w którym został stwierdzony i wysokość nad poziomem morza. Krótko omówiono występowanie najciekawszych mchów: Drepanocladus polycarpos, Fissidens dubius var. mucronatus, Sphagnum angustifolium i S. inundatum (gatunki nowe dla flory tego obszaru) oraz mchów rzadko tu do tej pory notowanych, np. Calliergon cordifolium, Dicranella schreberiana, Meesia triquetra, Sphagnum centrale, S. cuspidatum, S. riparium, S. rubellum i S. teres.
Skoczogonki (Collembola)
siedlisk mokradłowych Wigierskiego Parku Narodowego
STRESZCZENIE
Badania faunistyczne nad skoczogonkami (Collembola) siedlisk mokradłowych Wigierskiego Parku Narodowego wykazały występowanie na tym terenie 86 gatunków, w tym 14 ściśle związanych z tego typu środowiskiem: Podura aquatica, Hypogastrura sahlbergi, Ceratophysella mosquensis, Endonura lusatica, Desoria neglecta, Isotomurus balteatus, Pachyotoma crassicauda, Orchesella sphagneticola, Heterosminthurus insignis, H. novemlineatus, Sminthurides malmgreni, S. parvulus, S. pseudassimilis i S. schoetti. W podmokłych lasach odnotowano łącznie 47 gatunków, na brzegach jezior 45, na torfowisku niskim 30, na torfowiskach sfagnowych 27 i 16 na podmokłej łące. Największą liczbę gatunków ściśle związanych z siedliskami mokradłowymi odnotowano na torfowiskach sfagnowych (9), na torfowisku niskim (7) i w podmokłych lasach (7), znacząco mniejszą na brzegach jezior (4) i na podmokłej łące (4). Spośród gatunków z tej grupy ekologicznej do najpospolitszych na terenie Wigierskiego Parku Narodowego należą: Podura aquatica, Ceratophysella mosquensis, Isotomurus balteatus, Pachyotoma crassicauda i Sminthurides malmgreni, a do najrzadszych: Endonura lusatica, Desoria neglecta, Sminthurides pseudassimilis i S. schoetti. Zgrupowania skoczogonków ściśle związanych z siedliskami mokradłowymi Wigierskiego Parku Narodowego i Puszczy Białowieskiej są znacząco podobne pod względem bogactwa i składu gatunkowego. Natomiast odnośne zgrupowanie w bardziej zróżnicowanym Biebrzańskim Parku Narodowym jest bogatsze, a jego skład gatunkowy w dużym stopniu odmienny.
Aktualny stan poznania żądłówek (Hymenoptera, Aculeata)
Spalskiego Parku Krajobrazowego
STRESZCZENIE
W pracy podano niepublikowane informacje o 135 gatunków żądłówek, wśród których 33 są nowe dla Spalskiego Parku Krajobrazowego. Na podstawie danych z piśmiennictwa i badań własnych, w Parku stwierdzono występowanie 349 gatunków Aculeata (32,6% fauny krajowej). Do lepiej zbadanych rodzin żądłówek należą: Pompilidae, Vespidae i Crabronidae. Najsłabiej poznano Formicidae.
Spośród ogółu wykazanych żądłówek Parku 62 gatunki (17,8% fauny krajowej) należy do zagrożonych. Największy ich udział stwierdzono w rodzinie Pompilidae (13 gatunków), Crabronidae (13 gatunków) i Chrysididae (11 gatunków). Do żądłówek o wysokim stopniu zagrożenia (według Bogdnowicza i in. (2004)) należą: Arachnospila westerlundi (CR), Batazonellus lacerticida (EN), Sphecodes. marginatus (EX) i Amegilla quadrifasciata (CR). Siedem gatunków zaliczanych jest do kategorii VU. Są to: Scolia hirta, Cryptocheilus fabricii, Euodynerus dantici, Ectemnius fossorius, Hylaeus rinki, Osmia bidentata i Nomada obscura. Na badanym terenie wykazano 11 gatunków trzmieli, objętych częściową ochroną gatunkową.
Zgrupowania trzmieli (Hymenoptera: Apidae: Bombus LATR.)
Słowińskiego Parku Narodowego w latach 1989-2021
STRESZCZENIE
Badania prowadzono w pasie szerokości 3 km wzdłuż linii brzegowej między Rowami a Czołpinem, w obrębie kwadratów UTM: XA35, XA36 i XA46 (Ryc. 1), podczas 7 sezonów wegetacyjnych lat 1989-2021. Na wybranych powierzchniach środowisk (Tab. 1) obserwowano trzmiele od czerwca do sierpnia danego sezonu wegetacyjnego, a w każdym sezonie obserwacje prowadzono przez co najmniej 12 dni. Próbę stanowiła liczba osobników odliczonych podczas przemarszu (7-10 m/min) w ciągu 30 minut, w warstwie traw i ziołorośli określonego środowiska, w warunkach optymalnych dla aktywności lotnej. Za warunki optymalne przyjęto termikę powietrza 18-22°C (przy słabym lub umiarkowanym wietrze) podczas pogodnych dni w godzinach 9:00-16:00 czasu zachodnioeuropejskiego.
Podczas ostatniego trzydziestolecia, na charakterystycznym obszarze Słowińskiego Parku Narodowego wykazano 17 gatunków trzmieli – Bombus LATR. (Tab. 2). Stanowi to prawie 50% ogółu gatunków stwierdzonych w Polsce. Najczęściej spotykano trzmielca gajowego (B. bohemicus), trzmielca ziemnego (B. vestalis), trzmiela rudego (B. pascuorum), trzmiela gajowego (B. lucorum) i trzmiela ziemnego (B. terrestris). Sporadycznie obserwowano trzmiela tajgowego (B. jonellus) i jego pasożyta gniazdowego – trzmielca północnego (B. flavidus). W badanym okresie największą atrakcyjnością siedliskową charakteryzowały się murawy wydmowe, bór suchy i środowiska synantropijne. Największe zmiany jakościowo-ilościowe zasobów trzmieli zaobserwowano na murawach wydmowych i w borze suchym (zmniejszenie o około 30%). W pozostałych typach środowisk zmian nie stwierdzono.
KRONIKA
Z dziejów Domu Myśliwskiego w Białowieży
STRESZCZENIE
Dom Myśliwski w Białowieży, początkowo nazywany Domem Świckim, został wybudowany pod koniec XIX wieku. Wchodził w skład tzw. osady pałacowej, której głównym obiektem był nieistniejący już pałac carski, wzniesiony w latach 1889-1894. Dwukondygnacyjny budynek w części środkowej był murowany, natomiast oba skrzydła miał drewniane. Posiadał 18 komfortowo urządzonych pokoi z 27 miejscami. Znajdowały się tutaj także pokoje kąpielowe, wspólna sala jadalna, sala bilardowa. Z obiektu korzystała świta carska (stąd Dom Świcki), towarzysząca carowi podczas jego przyjazdów do Białowieży na polowania. W 1896 roku do Domu doprowadzono linię wodociągową. W czasie I wojny światowej w budynku urządził swą siedzibę niemiecki zarząd wojskowy Puszczy Białowieskiej. Po wyzwoleniu Białowieży spod okupacji gmach został przejęty przez administrację nowo utworzonego Zarządu Okręgowego Lasów Państwowych w Białowieży (późniejsza Dyrekcja Lasów Państwowych). W Domu umieszczono Zarząd Łowiecki. Znajdowały się w nim także mieszkania jego urzędników. W 1932 roku umieścił się tutaj jeszcze Zarząd Parku Narodowego w Białowieży. W trzy lata później w budynku oddano do użytku pięć luksusowych pokoi gościnnych. W okresie międzywojennym z gościny w Domu skorzystali m.in. malarz, grafik i rysownik Leon Wyczółkowski oraz kompozytor Feliks Nowowiejski. W czasie kolejnej okupacji niemieckiej (1941-1944) w Domu umieszczono zarząd Państwowego Obszaru Łowieckiego, podlegającego hitlerowskim władzom centralnym. Po wyzwoleniu Białowieży w lipcu 1944 roku Dom Myśliwski przeszedł pod zarząd Białowieskiego Parku Narodowego, który podlegał wówczas resortowi leśnictwa. Dom zaczął przyjmować wszystkich ważnych gości odwiedzających Białowieżę. Organizowano w nim konferencje, zjazdy, narady, nierzadko międzynarodowe. W Domu gościli różni prominenci przyjeżdżający na polowania, politycy, dyplomaci, ambasadorzy, ministrowie, posłowie. Zaciszny hotel wybierali dla odpoczynku dyrektorzy wielkich przedsiębiorstw i instytucji, uczeni, literaci, dziennikarze, filmowcy, aktorzy teatralni, artyści malarze. Zatrzymywali się w nim również studenci różnych kierunków nauk przyrodniczych. W nocy z 23 na 24 stycznia 1962 roku w Domu wybuchł pożar, który zajął cały budynek. Stało się to przed zaplanowanymi w nim na 24 stycznia rozmowami przywódców Polski i ZSRR – Władysława Gomułki i Nikity Chruszczowa. Z budynku pozostały tylko fundamenty oraz wypalone mury części środkowej. Pomimo, że do zbadania przyczyn pożaru powołano specjalną komisję, nigdy nie ogłosiła ona wyniku dochodzenia. Sprawę utajniono. Resort leśnictwa podjął decyzję o wybudowaniu na miejscu spalonego obiektu nowego hotelu, ale już o zupełnie innej architekturze. Generalnym jego projektantem został inż. Jerzy Mokrzyński z warszawskiego zespołu architektów „Tygrysy”. Budowa trwała w latach 1962-1964. Nowy hotel służył głównie potrzebom reprezentacyjnym resortu leśnictwa. Podobnie jak wcześniej, przyjmowano w nim najważniejszych gości odwiedzających leśną stolicę Polski, urządzano konferencje, seminaria, narady, szkolenia oraz inne spotkania. Znaczenie Domu Myśliwskiego zaczęło spadać w początku bieżącego stulecia. Nie remontowany i nie modernizowany przez wiele lat obiekt zdecydowanie przegrał konkurencję na lokalnym rynku hotelarskim, a jego reprezentacyjna rola została całkowicie zmarginalizowana. Od wiosny 2008 roku Dom Myśliwski przestał pełnić rolę hotelu w dotychczasowym zakresie. Z noclegów w nim korzystali jeszcze od czasu do czasu naukowcy prowadzący badania w Puszczy Białowieskiej. Mieszkali też niektórzy pracownicy Parku. Budynek podlegał bezpośrednio kierownictwu Pokojów Gościnnych Centrum Edukacyjno-Muzealnego przy siedzibie Białowieskiego Parku Narodowego. W styczniu 2022 roku ponownie zatętnił życiem. Zmieniła się jednak jego funkcja – pomieszczenia hotelowe zostały zamienione na pokoje biurowe. Ulokowały się w nich niektóre działy Parku.
Żubr i Puszcza Białowieska
na paryskich grafikach Janusza Tłomakowskiego
STRESZCZENIE
Puszcza Białowieska i jej najsłynniejszy mieszkaniec, żubr, w całym XIX i początkach XX stulecia urosły do rangi symbolu pradawnej przyrody – ale też Polski. Jednym z przejawów tego procesu było wykorzystanie tematyki Puszczy i żubra na serii grafik przygotowanych dla francuskiego towarzystwa Amis de Pologne przedstawiających najważniejsze symbole Polski.
Autorem grafik był Janusz Berszten Tłomakowski (1896-1980), polski artysta działający głównie we Francji. Tłomakowski w okresie międzywojennym był jednym z najsławniejszych autorów ekslibrisów i okazjonalnych grafik we Francji. Po raz drugi Tłomakowski poruszył wątki białowieskie w ilustracji do artykułu o Puszczy Białowieskiej dla czasopisma Amis de Pologne. Ilustracje Tłomakowskiego są cennymi białowieżanami i zasługują na przypomnienie, podobnie jak postać ich autora.
CONTENTS
ADAM STEBEL, ANNA MARIA OCIEPA, ANNA KOCZUR — Contribution to the moss flora of the Tatra National Park (Polish Western Carpathians)
DARIUSZ SKARŻYŃSKI, ANNA KRZYSZTOFIAK — Springtails (Collembola) of wetlands of the Wigry National Park
JAN K. KOWALCZYK, TADEUSZ KURZAC — The actual state of knowledge of Aculeata (Hymenoptera) in Spała Landscape Park
TADEUSZ PAWLIKOWSKI — Bumblebee communities (Hymenoptera: Apidae: Bombus LATR.) of Słowiński National Park in the years 1990-2020
POLEMICS
ZBIGNIEW WITKOWSKI — Will a new National Park be established in the Racibórz Region in Upper Silesia?
CHRONICLE
PIOTR BAJKO — History of the Hunting House in Białowieża
PIOTR BAJKO — Anniversary for the remembrance of Prof. Tadeusz Vetulani – the creator and caretaker of Polish Konik breeding in Białowieża Forest
PIOTR DASZKIEWICZ, TOMASZ SAMOJLIK, AURIKA RIČKIENĖ, ANASTASIA FEDOTOWA — European bison and Białowieża Primeval Forest in Janusz Tłomakowski’s prints made in Paris
Contribution to the moss flora
of the Tatra National Park (Polish Western Carpathians)
SUMMARY
In the years 2019-2021 phytosociological investigations were carried out in the Tatra National Park. As a result, information on 105 species and 2 varieties of mosses was collected. Of these, 1 species, Meesia triquetra, is strictly protected, 42, e.g. Limprichtia cossonii and Sphagnum warnstorfii, are partially protected, and 2, Meesia triquetra and Sphagnum fuscum, are endangered in Poland. The floristic list is arranged in alphabetical order. For each site, geographic coordinates, habitat and altitude are given. Occurrence of the most interesting mosses: Drepanocladus polycarpos, Fissidens dubius var. mucronatus, Sphagnum angustifolium and S. inundatum (new to the flora of this area) and species rarely found here, such as Calliergon cordifolium, Dicranella schreberiana, Meesia triquetra, Sphagnum centrale, S. cuspidatum, S. riparium, S. rubellum and S. teres, are briefly discussed.
Springtails (Collembola) of wetlands
of the Wigry National Park
SUMMARY
Faunistic studies on springtails (Collembola) of wetlands of the Wigry National Park (NE Poland) revealed the occurrence of 86 species, including 14 closely associated with these habitats: Podura aquatica, Hypogastrura sahlbergi, Ceratophysella mosquensis, Endonura lusatica, Desoria neglecta, Isotomurus balteatus, Pachyotoma crassicauda, Orchesella sphagneticola, Heterosminthurus insignis, H. novemlineatus, Sminthurides malmgreni, S. parvulus, S. pseudassimilis i S. schoetti. A total of 47 species have been recorded in swampy forests, 45 on lakeshores, 30 on a fen, 27 on sphagnum bogs and 16 on a wet meadow. The largest number of species closely associated with wetland habitats was recorded in sphagnum bogs (9), a fen (7) and swampy forests (7), while significantly smaller on the lakeshores (4) and wet meadows (4). Among the species from this ecological group, the most common in the Wigry National Park were: Podura aquatica, Ceratophysella mosquensis, Isotomurus balteatus, Pachyotoma crassicauda and Sminthurides malmgreni, and the rarest: Endonura lusatica, Desoria neglecta, Sminthurides pseudassimilis and S. schoetti. The springtail assemblages of species closely associated with wetland habitats of the Wigry National Park and the Białowieża Primeval Forest appeared to be significantly similar in terms of richness and species composition. Whereas the relevant assemblage in the more diversified Biebrza National Park turned out to be richer, and its species composition largely different.
The actual state of knowledge of Aculeata (Hymenoptera)
in Spała Landscape Park
SUMMARY
The paper provide unpublished data of 135 species of Aculeata, where 33 are new to the Spała Landscape Park area. On the basis of literature data and our own research, a total of 349 species of Aculeata have been recorded in the Park (32.6% of the overall number recorded in Poland). The Pompilidae, Vespidae and Crabronidae are the better researched families, whereas little is as yet known about Formicidae.
In the Park 62 Aculeata species were recorded as endangered in Poland. Most of them are Pompilidae (13), Crabronidae (13) and Chrysididae (11). The Park’s seriously endangered Aculeata include Arachnospila westerlundi (category CR, according to BOGDANOWICZ et al. 2004), Batazonellus lacerticida (EN), Sphecodes marginatus (EX) and Amegilla quadrifasciata (CR). Seven species are classified as vulnerable (VU): Scolia hirta, Cryptocheilus fabricii, Euodynerus dantici, Ectemnius fossorius, Hylaeus rinki, Osmia bidentata and Nomada obscura. Also, there were 11 partially protected species of bumblebees in the Park area.
Bumblebee communities (Hymenoptera: Apidae: Bombus LATR.)
of Słowiński National Park in the years 1989-2021
SUMMARY
The investigations were conducted on an area 3 km wide along the Baltic coast from Rowy to Czołpino of UTM squares: XA38, XA36 and XA46 (Fig. 1) during the 7 vegetation seasons of 1989-2021. In selected habitats (Tab. 1) bumblebees were observed from June to August in a season. The observations were conducted circa 12 days, use 30 min samples in each type of habitat and optimal weather conditions (9:00-16:00 GMT, temperature 18-22oC).
On typical areas of Słowiński National Park there were 17 species of bumblebees (Bombus LATR.) during the last 30 years (Tab. 2). It was near 50% of all species in Poland. The most frequent were Bombus bohemicus, B. vestalis, B. pascuorum, B. lucorum and B. terrestris. Sporadically noted were B. jonellus and its nest cleptoparasite – B. flavidus. During the investigation grass stands, dry pine forest and areas with synanthropic vegetation were the most attractive habitats. The most quantitative-quality changes of bumblebee communities were observed in grass stands and dry pine forest areas (less 30%). In the remaining habitats significant changes were not observed.
CHRONICLE
History of the Hunting House in Białowieża
SUMMARY
The Hunting House in Białowieża, originally called the Svitsky House, was built at the end of the 19th century. It was part of the so-called palace settlement, whose main object was the no longer existing Tsarist palace, built in the years 1889-1894. The two-story building was made of brick in the middle part, while both wings were wooden. It had 18 comfortably furnished rooms with 27 beds. There were also bath rooms, a common dining room and a billiard room. The building was used by the tsar's entourage (hence the Svitsky House), accompanying the tsar during his hunting trips to Białowieża. In 1896 a water supply line was brought to the house. During World War I, the building housed the German military administration of the Białowieża Forest. After Białowieża was liberated from occupation, the building was taken over by the administration of the newly created Regional Council of the State Forests in Białowieża (later - the Directorate of the State Forests). The Hunting Board was placed in the House. There were also apartments for its officials. In 1932 the Board of the National Park in Białowieża was also placed here. Three years later five luxurious guest rooms were put into use in the building. In the interwar period, the House was visited by painter, graphic artist and draughtsman Leon Wyczółkowski and composer Feliks Nowowiejski. During the subsequent German occupation (1941-1944), the management of the State Hunting Grounds, subject to the Nazi central authorities, was placed in the House. After the liberation of Białowieża in July 1944, the Hunting Lodge came under the administration of the Białowieża National Park, which was then subordinate to the Forestry Department. The House began to receive all the important guests visiting Białowieża. Conferences, conventions, and meetings, often international ones, were organized there. The House hosted various prominent people coming to hunt, politicians, diplomats, ambassadors, ministers and deputies. Directors of large companies and institutions, scholars, writers, journalists, filmmakers, actors and painters also chose the secluded hotel to relax. Students of various natural sciences also stayed there. On the night of January 23-24, 1962, a fire broke out in the House, which consumed the entire building. This happened before the scheduled 24 January talks between the leaders of Poland and the USSR - Władysław Gomułka and Nikita Chruszczow. All that was left of the building were the foundations and the burnt walls of the central part. Although a special commission was appointed to investigate the cause of the fire, it never announced the result of the investigation. The case was kept secret. The forestry department decided to build a new hotel on the site of the burnt building, but with a completely different architecture. Its general designer was engineer Jerzy Mokrzyński from the Warsaw team of architects “Tygrysy”. The construction lasted from 1962 to 1964. The new hotel mainly served the representative needs of the forestry department. As before, it hosted the most important guests visiting the forest capital of Poland, organized conferences, seminars, meetings, training and other meetings. The importance of the Hunters' House started to decrease at the beginning of this century. Not renovated and not modernized for many years, the building definitely lost to the competition in the local hotel market, and its representative role was completely marginalized. Since the spring of 2008 the Hunters' House has ceased to serve as a hotel in its current capacity. From time-to-time scientists conducting research in Białowieża Forest still used to stay there. Some employees of the Park also lived there. The building was directly subordinate to the management of the Guest Rooms of the Education and Museum Centre at the headquarters of the Białowieża National Park. In January 2022 it once again came to life. However, its function changed - the hotel rooms were turned into offices. Some departments of the Park were located there.
European bison and Białowieża Primeval Forest
in Janusz Tłomakowski’s prints made in Paris
SUMMARY
Białowieża Primeval Forest and its most famous inhabitant, the European bison, have both grown to a symbol of pristine nature – and Poland itself – in the course of the 19th and early 20th century. It was therefore understandable that the European bison and the forest were used in a series of prints presenting the most important symbols of Poland, prepared for the French society Amis de Pologne. These prints were created by Janusz Berszten Tłomakowski (1896-1980), a Polish artist working mainly in France. In the interwar period, Tłomakowski was one of the most famous authors of bookplates and occasional prints in France. The second time Tłomakowki portrayed European bison was connected with the article about Białowieża Primeval Forest for the Amis de Pologne magazine. Tłomakowski's illustrations, as well as their author, fully deserve to be remembered by readers.
ADAM STEBEL, ANNA MARIA OCIEPA, ANNA KOCZUR — Contribution to the moss flora of the Tatra National Park (Polish Western Carpathians)
DARIUSZ SKARŻYŃSKI, ANNA KRZYSZTOFIAK — Springtails (Collembola) of wetlands of the Wigry National Park
JAN K. KOWALCZYK, TADEUSZ KURZAC — The actual state of knowledge of Aculeata (Hymenoptera) in Spała Landscape Park
TADEUSZ PAWLIKOWSKI — Bumblebee communities (Hymenoptera: Apidae: Bombus LATR.) of Słowiński National Park in the years 1990-2020
POLEMICS
ZBIGNIEW WITKOWSKI — Will a new National Park be established in the Racibórz Region in Upper Silesia?
CHRONICLE
PIOTR BAJKO — History of the Hunting House in Białowieża
PIOTR BAJKO — Anniversary for the remembrance of Prof. Tadeusz Vetulani – the creator and caretaker of Polish Konik breeding in Białowieża Forest
PIOTR DASZKIEWICZ, TOMASZ SAMOJLIK, AURIKA RIČKIENĖ, ANASTASIA FEDOTOWA — European bison and Białowieża Primeval Forest in Janusz Tłomakowski’s prints made in Paris
Contribution to the moss flora
of the Tatra National Park (Polish Western Carpathians)
SUMMARY
In the years 2019-2021 phytosociological investigations were carried out in the Tatra National Park. As a result, information on 105 species and 2 varieties of mosses was collected. Of these, 1 species, Meesia triquetra, is strictly protected, 42, e.g. Limprichtia cossonii and Sphagnum warnstorfii, are partially protected, and 2, Meesia triquetra and Sphagnum fuscum, are endangered in Poland. The floristic list is arranged in alphabetical order. For each site, geographic coordinates, habitat and altitude are given. Occurrence of the most interesting mosses: Drepanocladus polycarpos, Fissidens dubius var. mucronatus, Sphagnum angustifolium and S. inundatum (new to the flora of this area) and species rarely found here, such as Calliergon cordifolium, Dicranella schreberiana, Meesia triquetra, Sphagnum centrale, S. cuspidatum, S. riparium, S. rubellum and S. teres, are briefly discussed.
Springtails (Collembola) of wetlands
of the Wigry National Park
SUMMARY
Faunistic studies on springtails (Collembola) of wetlands of the Wigry National Park (NE Poland) revealed the occurrence of 86 species, including 14 closely associated with these habitats: Podura aquatica, Hypogastrura sahlbergi, Ceratophysella mosquensis, Endonura lusatica, Desoria neglecta, Isotomurus balteatus, Pachyotoma crassicauda, Orchesella sphagneticola, Heterosminthurus insignis, H. novemlineatus, Sminthurides malmgreni, S. parvulus, S. pseudassimilis i S. schoetti. A total of 47 species have been recorded in swampy forests, 45 on lakeshores, 30 on a fen, 27 on sphagnum bogs and 16 on a wet meadow. The largest number of species closely associated with wetland habitats was recorded in sphagnum bogs (9), a fen (7) and swampy forests (7), while significantly smaller on the lakeshores (4) and wet meadows (4). Among the species from this ecological group, the most common in the Wigry National Park were: Podura aquatica, Ceratophysella mosquensis, Isotomurus balteatus, Pachyotoma crassicauda and Sminthurides malmgreni, and the rarest: Endonura lusatica, Desoria neglecta, Sminthurides pseudassimilis and S. schoetti. The springtail assemblages of species closely associated with wetland habitats of the Wigry National Park and the Białowieża Primeval Forest appeared to be significantly similar in terms of richness and species composition. Whereas the relevant assemblage in the more diversified Biebrza National Park turned out to be richer, and its species composition largely different.
The actual state of knowledge of Aculeata (Hymenoptera)
in Spała Landscape Park
SUMMARY
The paper provide unpublished data of 135 species of Aculeata, where 33 are new to the Spała Landscape Park area. On the basis of literature data and our own research, a total of 349 species of Aculeata have been recorded in the Park (32.6% of the overall number recorded in Poland). The Pompilidae, Vespidae and Crabronidae are the better researched families, whereas little is as yet known about Formicidae.
In the Park 62 Aculeata species were recorded as endangered in Poland. Most of them are Pompilidae (13), Crabronidae (13) and Chrysididae (11). The Park’s seriously endangered Aculeata include Arachnospila westerlundi (category CR, according to BOGDANOWICZ et al. 2004), Batazonellus lacerticida (EN), Sphecodes marginatus (EX) and Amegilla quadrifasciata (CR). Seven species are classified as vulnerable (VU): Scolia hirta, Cryptocheilus fabricii, Euodynerus dantici, Ectemnius fossorius, Hylaeus rinki, Osmia bidentata and Nomada obscura. Also, there were 11 partially protected species of bumblebees in the Park area.
Bumblebee communities (Hymenoptera: Apidae: Bombus LATR.)
of Słowiński National Park in the years 1989-2021
SUMMARY
The investigations were conducted on an area 3 km wide along the Baltic coast from Rowy to Czołpino of UTM squares: XA38, XA36 and XA46 (Fig. 1) during the 7 vegetation seasons of 1989-2021. In selected habitats (Tab. 1) bumblebees were observed from June to August in a season. The observations were conducted circa 12 days, use 30 min samples in each type of habitat and optimal weather conditions (9:00-16:00 GMT, temperature 18-22oC).
On typical areas of Słowiński National Park there were 17 species of bumblebees (Bombus LATR.) during the last 30 years (Tab. 2). It was near 50% of all species in Poland. The most frequent were Bombus bohemicus, B. vestalis, B. pascuorum, B. lucorum and B. terrestris. Sporadically noted were B. jonellus and its nest cleptoparasite – B. flavidus. During the investigation grass stands, dry pine forest and areas with synanthropic vegetation were the most attractive habitats. The most quantitative-quality changes of bumblebee communities were observed in grass stands and dry pine forest areas (less 30%). In the remaining habitats significant changes were not observed.
CHRONICLE
History of the Hunting House in Białowieża
SUMMARY
The Hunting House in Białowieża, originally called the Svitsky House, was built at the end of the 19th century. It was part of the so-called palace settlement, whose main object was the no longer existing Tsarist palace, built in the years 1889-1894. The two-story building was made of brick in the middle part, while both wings were wooden. It had 18 comfortably furnished rooms with 27 beds. There were also bath rooms, a common dining room and a billiard room. The building was used by the tsar's entourage (hence the Svitsky House), accompanying the tsar during his hunting trips to Białowieża. In 1896 a water supply line was brought to the house. During World War I, the building housed the German military administration of the Białowieża Forest. After Białowieża was liberated from occupation, the building was taken over by the administration of the newly created Regional Council of the State Forests in Białowieża (later - the Directorate of the State Forests). The Hunting Board was placed in the House. There were also apartments for its officials. In 1932 the Board of the National Park in Białowieża was also placed here. Three years later five luxurious guest rooms were put into use in the building. In the interwar period, the House was visited by painter, graphic artist and draughtsman Leon Wyczółkowski and composer Feliks Nowowiejski. During the subsequent German occupation (1941-1944), the management of the State Hunting Grounds, subject to the Nazi central authorities, was placed in the House. After the liberation of Białowieża in July 1944, the Hunting Lodge came under the administration of the Białowieża National Park, which was then subordinate to the Forestry Department. The House began to receive all the important guests visiting Białowieża. Conferences, conventions, and meetings, often international ones, were organized there. The House hosted various prominent people coming to hunt, politicians, diplomats, ambassadors, ministers and deputies. Directors of large companies and institutions, scholars, writers, journalists, filmmakers, actors and painters also chose the secluded hotel to relax. Students of various natural sciences also stayed there. On the night of January 23-24, 1962, a fire broke out in the House, which consumed the entire building. This happened before the scheduled 24 January talks between the leaders of Poland and the USSR - Władysław Gomułka and Nikita Chruszczow. All that was left of the building were the foundations and the burnt walls of the central part. Although a special commission was appointed to investigate the cause of the fire, it never announced the result of the investigation. The case was kept secret. The forestry department decided to build a new hotel on the site of the burnt building, but with a completely different architecture. Its general designer was engineer Jerzy Mokrzyński from the Warsaw team of architects “Tygrysy”. The construction lasted from 1962 to 1964. The new hotel mainly served the representative needs of the forestry department. As before, it hosted the most important guests visiting the forest capital of Poland, organized conferences, seminars, meetings, training and other meetings. The importance of the Hunters' House started to decrease at the beginning of this century. Not renovated and not modernized for many years, the building definitely lost to the competition in the local hotel market, and its representative role was completely marginalized. Since the spring of 2008 the Hunters' House has ceased to serve as a hotel in its current capacity. From time-to-time scientists conducting research in Białowieża Forest still used to stay there. Some employees of the Park also lived there. The building was directly subordinate to the management of the Guest Rooms of the Education and Museum Centre at the headquarters of the Białowieża National Park. In January 2022 it once again came to life. However, its function changed - the hotel rooms were turned into offices. Some departments of the Park were located there.
European bison and Białowieża Primeval Forest
in Janusz Tłomakowski’s prints made in Paris
SUMMARY
Białowieża Primeval Forest and its most famous inhabitant, the European bison, have both grown to a symbol of pristine nature – and Poland itself – in the course of the 19th and early 20th century. It was therefore understandable that the European bison and the forest were used in a series of prints presenting the most important symbols of Poland, prepared for the French society Amis de Pologne. These prints were created by Janusz Berszten Tłomakowski (1896-1980), a Polish artist working mainly in France. In the interwar period, Tłomakowski was one of the most famous authors of bookplates and occasional prints in France. The second time Tłomakowki portrayed European bison was connected with the article about Białowieża Primeval Forest for the Amis de Pologne magazine. Tłomakowski's illustrations, as well as their author, fully deserve to be remembered by readers.