SPIS TREŚCI
ANDRZEJ KECZYŃSKI — 100 lat temu. Początki Białowieskiego Parku Narodowego
DARIUSZ WOJDAN — Herpetofauna terenów chronionych Kielc
NOTATKI FLORYSTYCZNE, FAUNISTYCZNE I MYKOBIOTYCZNE
PIOTR T. ZANIEWSKI, ŁUKASZ SIEDLECKI — Nowe stanowisko chrobotka alpejskiego Cladonia stellaris i boru chrobotkowego Cladonio-Pinetum koło wsi Łoś w Chojnowskim Parku Krajobrazowym (środkowa Polska)
MAŁGORZATA KARCZEWSKA — Podejźrzon wirginijski Botrychium virginianum (L.) Sw. (Ophioglossaceae) – nowy gatunek dla flory naczyniowej Białowieskiego Parku Narodowego
TADEUSZ NAMIOTKO, ALEKSANDRA SZCZEPKOWSKA, AGATA SZWARC, LUCYNA NAMIOTKO — Małżoraczki (Crustacea: Ostracoda) jezior Bełdany i Śniardwy w Mazurskim Parku Krajobrazowym
KRONIKA
PIOTR BAJKO — Prof. Jan Jerzy Karpiński i jego otoczenie w świetle korespondencji prof. Zofii Pokackiej z Piotrem Bajko
PIOTR DASZKIEWICZ, TOMASZ SAMOJLIK, AURIKA RIČKIENĖ, ANASTASIA FEDOTOWA — Żubr w pracach autorów związanych z Komisją Edukacji Narodowej
100 lat temu – początki Białowieskiego Parku Narodowego
STRESZCZENIE
W artykule opisano pierwsze dziesięciolecie tworzenia i funkcjonowania ochrony przyrody w Puszczy Białowieskiej, utworzenie Nadleśnictwa Rezerwat, przekształconego później w Park Narodowy w Białowieży. Zwrócono uwagę na kontekst polityczno-gospodarczy i organizacyjny podjętych działań.
Herpetofauna terenów chronionych Kielc
STRESZCZENIE
Obserwacje były prowadzone w latach 2018-2020 na terenie miasta Kielc. Cały teren badawczy zajmował obszar o powierzchni 10 965 ha i obejmował m.in. 5 rezerwatów przyrody: Karczówka” (26,4 ha), „Biesak-Białogon” (13,0 ha), „Kadzielnia” (0,6 ha), „Wietrznia” (17,6 ha) i „Ślichowice” (0,6 ha). Kielce znajdują się w centralnej części Gór Świętokrzyskich (pasma Posłowickie, Dymińskie, Zgórskie, Kadzielniańskie i Wzgórza Szydłówkowskie) i zachodniej części dawnej Puszczy Świętokrzyskiej. W Kielcach przeważają tereny zabudowy miejskiej oraz lasy, niewielki jest udział łąk, pól, wychodni skalnych oraz wód powierzchniowych. Miasto wyróżnia się wielką georóżnorodnością. Oprócz walorów geologicznych Kielce charakteryzują się dużą różnorodnością siedlisk przyrodniczych, flory, mykobioty i fauny. Obserwacjami objęto zróżnicowane biotopy, w tym stawy, doliny rzeczne, łąki, lasy i wychodnie skalne. Badania obejmowały inwentaryzację herpetofauny i identyfikację zagrożeń, a także określenie koniecznych warunków ochrony. W ich wyniku na 27 stanowiskach obserwowano 13 gatunków płazów i 5 gatunków gadów. Stwierdzonymi gatunkami były: traszka górska Ichthyosaura alpestris, traszka zwyczajna Lissotriton vulgaris, traszka grzebieniasta Triturus cristatus, kumak nizinny Bombina bombina, grzebiuszka ziemna Pelobates fuscus, ropucha szara Bufo bufo, ropucha zielona Bufotes viridis, rzekotka drzewna Hyla arborea, żaba jeziorkowa Pelophylax lessonae, żaba wodna Pelophylax esculentus, żaba śmieszka Pelophylax ridibundus, żaba moczarowa Rana arvalis, żaba trawna Rana temporaria, jaszczurka zwinka Lacerta agilis, jaszczurka żyworodna Zootoca vivipara, padalec zwyczajny Anguis fragilis, zaskroniec zwyczajny Natrix natrix i żmija zygzakowata Vipera berus (Ryc. 1 i 2, Tab. 1). Głównymi zagrożeniami dla płazów i gadów tego obszaru są: zarastanie i wysychanie zbiorników, zanieczyszczenia wód, koszenie łąk, eutrofizacja, urbanizacja, penetracja, zaśmiecenie, pożary traw i komunikacja samochodowa.
NOTATKI FLORYSTYCZNE, FAUNISTYCZNE I MYKOBIOTYCZNE
Nowe stanowisko chrobotka alpejskiego Cladonia stellaris
i boru chrobotkowego Cladonio-Pinetum
koło wsi Łoś w Chojnowskim Parku Krajobrazowym (środkowa Polska)
STRESZCZENIE
Chrobotek alpejski jest rzadkim gatunkiem naziemnym, ujętym na ogólnopolskiej czerwonej liście z kategorią EN, objętym ochroną ścisłą. Bór chrobotkowy jest zanikającym w Polsce, w tym na Mazowszu, zbiorowiskiem leśnym, objętym ochroną w postaci siedliska Natura 2000. W pracy przedstawiono nowe stanowisko Cladonia stellaris i Cladonio-Pinetum, zlokalizowane w okolicach wsi Łoś w Chojnowskim Parku Krajobrazowym (kwadrat ED56 kartogramu ATPOL). Stanowisko to zostało odnalezione w listopadzie 2020 roku, a udokumentowane za pomocą zdjęcia fitosocjologicznego w sierpniu 2021 roku. Zarówno liczebność chrobotka alpejskiego, jak i powierzchnia boru chrobotkowego były niewielkie. Zagrożeniem dla omawianych stanowisk są podsadzenia buka oraz postępująca sukcesja ekologiczna. Najprawdopodobniej stanowiska te zanikną w ciągu najbliższych kilku-kilkunastu lat. Zarówno bór chrobotkowy, jak i chrobotek alpejski, nie były jak dotąd podane z terenu Chojnowskiego Parku Krajobrazowego. Nowymi gatunkami dla Parku są również odnotowane w obrębie zdjęcia fitosocjologicznego Cladonia cervicornis ssp. verticillata i Cladonia squamosa, a także podgatunek łagodny chrobotka leśnego (Cladonia aruscula ssp. mitis).
Podejźrzon wirginijski Botrychium virginianum (L.) Sw. (Ophioglossaceae) –
– nowy gatunek dla flory naczyniowej Białowieskiego Parku Narodowego
STRESZCZENIE
Botrychium virginianum występuje niezwykle rzadko w Polsce i krajach ościennych. Gatunek jest krytycznie zagrożony w kraju według kryteriów IUCN. Obecnie, w Polsce jego potwierdzone stanowisko występuje jedynie w Puszczy Augustowskiej. W 2020 roku, na terenie Białowieskiego Parku Narodowego, na nieczynnym torowisku kolejki wąskotorowej, w pobliżu Masiewa Starego, odkryto nowe stanowisko liczące zaledwie kilka osobników. Nowa populacja jest chroniona na terenie parku narodowego i nie wydaje się być bezpośrednio zagrożona.
Małżoraczki (Crustacea: Ostracoda) jezior Bełdany i Śniardwy
w Mazurskim Parku Krajobrazowym
STRESZCZENIE
Zbadano występowanie małżoraczków w postaci skorupek i karapaksów zachowanych w osadach trzech krótkich (< 42 cm) rdzeni pobranych ze strefy sublitoralu-profundalu (głębokość > 19 m) Bałdan i Śniardw, dwóch polodowcowych jezior o wciąż umiarkowanej eutrofii położonych na terenie Mazurskiego Parku Krajobrazowego w północno-wschodniej Polsce. Z badanych próbek osadów uzyskano 551 okazów małżoraczków należących do 15 gatunków (wszystkie 15 w Bełdanach i 12 w Śniardwach), z których sześć można uznać za autochtoniczny składnik zgrupowań profundalu jezior: Candona candida, Fabaeformiscandona levanderi, F. protzi, Cytherissa lacustris, Limnocytherina sanctipatricii i Neglecandona neglecta. Pozostałe znalezione gatunki zwykle zasiedlają siedliska przybrzeżne, a w strefie profundalu występują sporadycznie. Ich szczątki bywają również poddane transportowi pośmiertnemu z litoralu i deponowane na głębokim dnie. W zgrupowaniach małżoraczków stwierdzonych w Bełdanach i Śniardwach dominowały Candona candida, Cypria ophtalmica, Fabaeformiscandona protzi i Limnocytherina sanctipatricii, co dobrze oddaje stan troficzny tych jezior zgodnie z uogólnionym modelem sukcesji Ostracoda jeziornych opracowanym wcześniej dla polskich jezior.
KRONIKA
Prof. Jan Jerzy Karpiński i jego otoczenie
w świetle korespondencji prof. Zofii Pokackiej z Piotrem Bajko
STRESZCZENIE
W artykule podane są cytaty z listów prof. Zofii Pokackiej, pisanych do autora w latach 2002-2007. Przynoszą one wiele nowych informacji dotyczących życia i postaci prof. Jana Jerzego Karpińskiego, a także otaczających go ludzi. Ujawniają też dużo nieznanych faktów z życia samej autorki tych listów, stanowiąc przyczynek do jej biografii.
Żubr w pracach autorów związanych z Komisją Edukacji Narodowej
STRESZCZENIE
Druga połowa XVIII wieku była okresem przełomowym dla historii oświaty i nauki w Rzeczypospolitej. Dzięki reformom Komisji Edukacji Narodowej zreorganizowano szkolnictwo, wydano podręczniki m.in. zoologii i botaniki, przeprowadzono wśród nauczycieli ankietę na temat „bogactw naturalnych”. Był to także bardzo ważny okres dla historii poznania żubra. Szczególnie dużą rolę odegrali w tym przyrodnicy francuscy. G. L. Buffon zadał pytanie o status gatunkowy żubra i tura. J.-M. Daubenton, przyrodnik, anatom, i pierwszy dyrektor Narodowego Muzeum Historii Naturalnej w Paryżu, był pierwszym uczonym, który szczegółowo zmierzył i opisał żubra. J.-E. Gilibert był pierwszym przyrodnikiem, który, w Grodnie, obserwował żubra w warunkach hodowlanych. Przeprowadził on obserwacje preferencji pokarmowych, próby krzyżowania z bydłem domowym i sporządził opis morfologii żubra, a otrzymaną od łowczych Stanisława Augusta Poniatowskiego żubrzycę narysował wybitny alzacki artysta J.H. Müntz. Francuska nauka była ważnym wzorcem dla reform KEN. Autorzy przeprowadzili analizę informacji o żubrach w pracach przyrodników związanych z Komisją Edukacji Narodowej: Krzysztofa Kluka, Pawła Czenpińskiego, Jean-Baptiste Dubois. Informacje o żubrze znalazły się w pierwszym polskim podręczniku zoologii. J.E. Dubois informował o wielokrotnych próbach krzyżowania żubra z bydłem domowym. Pozostałe informacje mają charakter wtórny, co zrozumiałe zważywszy na charakter prac KEN, powtarzając wiadomości ze źródeł historycznych. Przeprowadzona analiza jest przyczynkiem dla historii poznania i percepcji żubra jako „charyzmatycznego” gatunku.
ANDRZEJ KECZYŃSKI — 100 lat temu. Początki Białowieskiego Parku Narodowego
DARIUSZ WOJDAN — Herpetofauna terenów chronionych Kielc
NOTATKI FLORYSTYCZNE, FAUNISTYCZNE I MYKOBIOTYCZNE
PIOTR T. ZANIEWSKI, ŁUKASZ SIEDLECKI — Nowe stanowisko chrobotka alpejskiego Cladonia stellaris i boru chrobotkowego Cladonio-Pinetum koło wsi Łoś w Chojnowskim Parku Krajobrazowym (środkowa Polska)
MAŁGORZATA KARCZEWSKA — Podejźrzon wirginijski Botrychium virginianum (L.) Sw. (Ophioglossaceae) – nowy gatunek dla flory naczyniowej Białowieskiego Parku Narodowego
TADEUSZ NAMIOTKO, ALEKSANDRA SZCZEPKOWSKA, AGATA SZWARC, LUCYNA NAMIOTKO — Małżoraczki (Crustacea: Ostracoda) jezior Bełdany i Śniardwy w Mazurskim Parku Krajobrazowym
KRONIKA
PIOTR BAJKO — Prof. Jan Jerzy Karpiński i jego otoczenie w świetle korespondencji prof. Zofii Pokackiej z Piotrem Bajko
PIOTR DASZKIEWICZ, TOMASZ SAMOJLIK, AURIKA RIČKIENĖ, ANASTASIA FEDOTOWA — Żubr w pracach autorów związanych z Komisją Edukacji Narodowej
100 lat temu – początki Białowieskiego Parku Narodowego
STRESZCZENIE
W artykule opisano pierwsze dziesięciolecie tworzenia i funkcjonowania ochrony przyrody w Puszczy Białowieskiej, utworzenie Nadleśnictwa Rezerwat, przekształconego później w Park Narodowy w Białowieży. Zwrócono uwagę na kontekst polityczno-gospodarczy i organizacyjny podjętych działań.
Herpetofauna terenów chronionych Kielc
STRESZCZENIE
Obserwacje były prowadzone w latach 2018-2020 na terenie miasta Kielc. Cały teren badawczy zajmował obszar o powierzchni 10 965 ha i obejmował m.in. 5 rezerwatów przyrody: Karczówka” (26,4 ha), „Biesak-Białogon” (13,0 ha), „Kadzielnia” (0,6 ha), „Wietrznia” (17,6 ha) i „Ślichowice” (0,6 ha). Kielce znajdują się w centralnej części Gór Świętokrzyskich (pasma Posłowickie, Dymińskie, Zgórskie, Kadzielniańskie i Wzgórza Szydłówkowskie) i zachodniej części dawnej Puszczy Świętokrzyskiej. W Kielcach przeważają tereny zabudowy miejskiej oraz lasy, niewielki jest udział łąk, pól, wychodni skalnych oraz wód powierzchniowych. Miasto wyróżnia się wielką georóżnorodnością. Oprócz walorów geologicznych Kielce charakteryzują się dużą różnorodnością siedlisk przyrodniczych, flory, mykobioty i fauny. Obserwacjami objęto zróżnicowane biotopy, w tym stawy, doliny rzeczne, łąki, lasy i wychodnie skalne. Badania obejmowały inwentaryzację herpetofauny i identyfikację zagrożeń, a także określenie koniecznych warunków ochrony. W ich wyniku na 27 stanowiskach obserwowano 13 gatunków płazów i 5 gatunków gadów. Stwierdzonymi gatunkami były: traszka górska Ichthyosaura alpestris, traszka zwyczajna Lissotriton vulgaris, traszka grzebieniasta Triturus cristatus, kumak nizinny Bombina bombina, grzebiuszka ziemna Pelobates fuscus, ropucha szara Bufo bufo, ropucha zielona Bufotes viridis, rzekotka drzewna Hyla arborea, żaba jeziorkowa Pelophylax lessonae, żaba wodna Pelophylax esculentus, żaba śmieszka Pelophylax ridibundus, żaba moczarowa Rana arvalis, żaba trawna Rana temporaria, jaszczurka zwinka Lacerta agilis, jaszczurka żyworodna Zootoca vivipara, padalec zwyczajny Anguis fragilis, zaskroniec zwyczajny Natrix natrix i żmija zygzakowata Vipera berus (Ryc. 1 i 2, Tab. 1). Głównymi zagrożeniami dla płazów i gadów tego obszaru są: zarastanie i wysychanie zbiorników, zanieczyszczenia wód, koszenie łąk, eutrofizacja, urbanizacja, penetracja, zaśmiecenie, pożary traw i komunikacja samochodowa.
NOTATKI FLORYSTYCZNE, FAUNISTYCZNE I MYKOBIOTYCZNE
Nowe stanowisko chrobotka alpejskiego Cladonia stellaris
i boru chrobotkowego Cladonio-Pinetum
koło wsi Łoś w Chojnowskim Parku Krajobrazowym (środkowa Polska)
STRESZCZENIE
Chrobotek alpejski jest rzadkim gatunkiem naziemnym, ujętym na ogólnopolskiej czerwonej liście z kategorią EN, objętym ochroną ścisłą. Bór chrobotkowy jest zanikającym w Polsce, w tym na Mazowszu, zbiorowiskiem leśnym, objętym ochroną w postaci siedliska Natura 2000. W pracy przedstawiono nowe stanowisko Cladonia stellaris i Cladonio-Pinetum, zlokalizowane w okolicach wsi Łoś w Chojnowskim Parku Krajobrazowym (kwadrat ED56 kartogramu ATPOL). Stanowisko to zostało odnalezione w listopadzie 2020 roku, a udokumentowane za pomocą zdjęcia fitosocjologicznego w sierpniu 2021 roku. Zarówno liczebność chrobotka alpejskiego, jak i powierzchnia boru chrobotkowego były niewielkie. Zagrożeniem dla omawianych stanowisk są podsadzenia buka oraz postępująca sukcesja ekologiczna. Najprawdopodobniej stanowiska te zanikną w ciągu najbliższych kilku-kilkunastu lat. Zarówno bór chrobotkowy, jak i chrobotek alpejski, nie były jak dotąd podane z terenu Chojnowskiego Parku Krajobrazowego. Nowymi gatunkami dla Parku są również odnotowane w obrębie zdjęcia fitosocjologicznego Cladonia cervicornis ssp. verticillata i Cladonia squamosa, a także podgatunek łagodny chrobotka leśnego (Cladonia aruscula ssp. mitis).
Podejźrzon wirginijski Botrychium virginianum (L.) Sw. (Ophioglossaceae) –
– nowy gatunek dla flory naczyniowej Białowieskiego Parku Narodowego
STRESZCZENIE
Botrychium virginianum występuje niezwykle rzadko w Polsce i krajach ościennych. Gatunek jest krytycznie zagrożony w kraju według kryteriów IUCN. Obecnie, w Polsce jego potwierdzone stanowisko występuje jedynie w Puszczy Augustowskiej. W 2020 roku, na terenie Białowieskiego Parku Narodowego, na nieczynnym torowisku kolejki wąskotorowej, w pobliżu Masiewa Starego, odkryto nowe stanowisko liczące zaledwie kilka osobników. Nowa populacja jest chroniona na terenie parku narodowego i nie wydaje się być bezpośrednio zagrożona.
Małżoraczki (Crustacea: Ostracoda) jezior Bełdany i Śniardwy
w Mazurskim Parku Krajobrazowym
STRESZCZENIE
Zbadano występowanie małżoraczków w postaci skorupek i karapaksów zachowanych w osadach trzech krótkich (< 42 cm) rdzeni pobranych ze strefy sublitoralu-profundalu (głębokość > 19 m) Bałdan i Śniardw, dwóch polodowcowych jezior o wciąż umiarkowanej eutrofii położonych na terenie Mazurskiego Parku Krajobrazowego w północno-wschodniej Polsce. Z badanych próbek osadów uzyskano 551 okazów małżoraczków należących do 15 gatunków (wszystkie 15 w Bełdanach i 12 w Śniardwach), z których sześć można uznać za autochtoniczny składnik zgrupowań profundalu jezior: Candona candida, Fabaeformiscandona levanderi, F. protzi, Cytherissa lacustris, Limnocytherina sanctipatricii i Neglecandona neglecta. Pozostałe znalezione gatunki zwykle zasiedlają siedliska przybrzeżne, a w strefie profundalu występują sporadycznie. Ich szczątki bywają również poddane transportowi pośmiertnemu z litoralu i deponowane na głębokim dnie. W zgrupowaniach małżoraczków stwierdzonych w Bełdanach i Śniardwach dominowały Candona candida, Cypria ophtalmica, Fabaeformiscandona protzi i Limnocytherina sanctipatricii, co dobrze oddaje stan troficzny tych jezior zgodnie z uogólnionym modelem sukcesji Ostracoda jeziornych opracowanym wcześniej dla polskich jezior.
KRONIKA
Prof. Jan Jerzy Karpiński i jego otoczenie
w świetle korespondencji prof. Zofii Pokackiej z Piotrem Bajko
STRESZCZENIE
W artykule podane są cytaty z listów prof. Zofii Pokackiej, pisanych do autora w latach 2002-2007. Przynoszą one wiele nowych informacji dotyczących życia i postaci prof. Jana Jerzego Karpińskiego, a także otaczających go ludzi. Ujawniają też dużo nieznanych faktów z życia samej autorki tych listów, stanowiąc przyczynek do jej biografii.
Żubr w pracach autorów związanych z Komisją Edukacji Narodowej
STRESZCZENIE
Druga połowa XVIII wieku była okresem przełomowym dla historii oświaty i nauki w Rzeczypospolitej. Dzięki reformom Komisji Edukacji Narodowej zreorganizowano szkolnictwo, wydano podręczniki m.in. zoologii i botaniki, przeprowadzono wśród nauczycieli ankietę na temat „bogactw naturalnych”. Był to także bardzo ważny okres dla historii poznania żubra. Szczególnie dużą rolę odegrali w tym przyrodnicy francuscy. G. L. Buffon zadał pytanie o status gatunkowy żubra i tura. J.-M. Daubenton, przyrodnik, anatom, i pierwszy dyrektor Narodowego Muzeum Historii Naturalnej w Paryżu, był pierwszym uczonym, który szczegółowo zmierzył i opisał żubra. J.-E. Gilibert był pierwszym przyrodnikiem, który, w Grodnie, obserwował żubra w warunkach hodowlanych. Przeprowadził on obserwacje preferencji pokarmowych, próby krzyżowania z bydłem domowym i sporządził opis morfologii żubra, a otrzymaną od łowczych Stanisława Augusta Poniatowskiego żubrzycę narysował wybitny alzacki artysta J.H. Müntz. Francuska nauka była ważnym wzorcem dla reform KEN. Autorzy przeprowadzili analizę informacji o żubrach w pracach przyrodników związanych z Komisją Edukacji Narodowej: Krzysztofa Kluka, Pawła Czenpińskiego, Jean-Baptiste Dubois. Informacje o żubrze znalazły się w pierwszym polskim podręczniku zoologii. J.E. Dubois informował o wielokrotnych próbach krzyżowania żubra z bydłem domowym. Pozostałe informacje mają charakter wtórny, co zrozumiałe zważywszy na charakter prac KEN, powtarzając wiadomości ze źródeł historycznych. Przeprowadzona analiza jest przyczynkiem dla historii poznania i percepcji żubra jako „charyzmatycznego” gatunku.
CONTENTS
ANDRZEJ KECZYŃSKI — 100 years ago – beginnings of the Białowieża National Park
DARIUSZ WOJDAN — Herpetofauna of protected areas of Kielce
SHORT FLORISTIC, FAUNISTIC AND MICOBIOTIC NOTES
PIOTR T. ZANIEWSKI, ŁUKASZ SIEDLECKI — New stand of Cladonia stellaris and Cladonio-Pinetum in the vicinity of Łoś village in Chojnowski Landscape Park (central Poland)
MAŁGORZATA KARCZEWSKA — Botrychium virginianum (L.) Sw. (Ophioglossaceae) – a new species for the vascular flora of the Białowieża National Park
TADEUSZ NAMIOTKO, ALEKSANDRA SZCZEPKOWSKA, AGATA SZWARC, LUCYNA NAMIOTKO — Ostracods (Crustacea: Ostracoda) of lakes Bełdany and Śniardwy in the Masurian Landscape Park
CHRONICLE
PIOTR BAJKO — Prof. Jan Jerzy Karpiński and his environment in the light of the correspondence of Prof. Zofia Pokacka with Piotr Bajko
PIOTR DASZKIEWICZ, TOMASZ SAMOJLIK, AURIKA RIČKIENĖ, ANASTASIA FEDOTOWA — European bison in the works of authors connected with the Commission of National Education
100 years ago – beginnings of the Białowieża National Park
SUMMARY
The article describes the first decade of the creation and functioning of the nature protection in the Białowieża Primeval Forest, the establishment of the Reserve Forest District, later transformed into the National Park in Białowieża. Attention was paid to the political-economic and organisational context of the actions undertaken.
Herpetofauna of protected areas of Kielce
SUMMARY
The observations were carried out in the years 2018-2020 in the of the area of Kielce. It covers the area of 10 965 ha and holds 5 nature reserves: “Karczówka” (26.4 ha), “Biesak-Białogon” (13.0 ha), “Kadzielnia” (0.6 ha), “Wietrznia” (17.6 ha) and “Ślichowice” (0.6 ha). The Kielce is located in the central part of the Świętokrzyskie Province (Posłowickie Mt., Dymińskie Mt., Zgórskie Mt., Kadzielniańskie Mt., and Szydłówkowskie Mt.), and western part of the Świętokrzyska Primeval Forest. Kielce consists mostly of an urban environment and forests, with a small inclusion of meadows, fields, rock outcrops, surface waters and ponds. The city is distinguished by an exceptional geodiversity. Apart from the geological values, Kielce is characterized by the diversity of natural habitats, flora, mycobiota and fauna. The observations covered different biotopes, including ponds, river valleys, meadows, forests and rock outcrops. The research included an inventory of the herpetofauna and the identification of threats, along with determining the necessary protection measures. As result 13 species of amphibians and 5 species of reptiles were found in 27 research localities. The following species were found: alpine newt Ichthyosaura alpestris, smooth newt Lissotriton vulgaris, great crested newt Triturus cristatus, European fire-bellied toad Bombina bombina, common spadefoot toad Pelobates fuscus, common toad Bufo bufo, European green toad Bufotes viridis, European tree frog Hyla arborea, edible frog Pelophylax esculentus, pool frog Pelophylax lessonae, marsh frog Pelophylax ridibundus, moor frog Rana arvalis, common frog Rana temporaria, sand lizard Lacerta agilis, viviparous lizard Zootoca vivipara, slow worm Anguis fragilis, grass snake Natrix natrix and common European adder Vipera berus (Fig. 1 and 2, Tab. 1). The main threats to amphibians and reptiles in this area are the drying out of water bodies, water pollution, mowing of meadows, eutrophication, urbanization, human presence, littering, grass fires and car traffic.
SHORT FLORISTIC, FAUNISTIC AND MICOBIOTIC NOTES
New stand of Cladonia stellaris and Cladonio-Pinetum
in the vicinity of Łoś village in Chojnowski Landscape Park (central Poland)
SUMMARY
Cladonia stellaris is a rare terrestrial lichen species, included in the Polish Red List categorised as EN, under strict protection. The Cladonia-Scots pine forest is a vanishing forest community in Poland, including Mazovia, protected as a Natura 2000 habitat. This paper presents a new stand of Cladonia stellaris and Cladonio-Pinetum, located near the village of Łoś in the Chojnowski Landscape Park (square ED56 of the ATPOL cartogram). This site was found in November 2020 and documented by phytosociological relevé in August 2021. Both the abundance of Cladonia stellaris and the area of Cladonio-Pinetum were low. Threats to the site in question are beech underplanting and progressive ecological succession. Most probably the stand will disappear in the next few years. Both the Cladonia stellaris and Cladonia-Scots pine forest have not been reported in the area of the Chojnowski Landscape Park so far. New species for the Park are also Cladonia cervicornis ssp. verticillata and Cladonia squamosa, as well as Cladonia aruscula ssp. mitis subspecies. All of them were recorded within the phytosociological relevé.
Botrychium virginianum (L.) Sw. (Ophioglossaceae) –
– a new species for the vascular flora of the Białowieża National Park
SUMMARY
Botrychium virginianum is extremely rare in Poland and adjacent countries. The species is critically endangered in the country according to the IUCN criteria. In Poland it was noted in only four sites in the Warmia and Masuria province (probably became extinct there as early as the first half of the 20th century) and in one locality in the Puszcza Augustowska Forest (became extinct at the beginning of the 1990s). However, in that region a new location was discovered in 2010. The paper presents the population in Białowieża National Park, which has been discovered in 2020. The species grew on the narrow-gauge railway track. In 2020, the population consisted of only a few individuals in very few places. The new location is protected within a national park and does not seem to be directly threatened. However, some accidental events may destroy that small population in the future.
Ostracods (Crustacea: Ostracoda) of lakes Bełdany and Śniardwy
in the Masurian Landscape Park
SUMMARY
Occurrence of ostracod valves and carapaces was studied in three short (< 42 cm) sediment cores collected from the sublittoral-profundal zones (depth > 19 m) of two postglacial and still moderately eutrophic lakes, Bałdany and Śniardwy, situated within the Masurian Landscape Park in NE Poland. The studied sediment samples yielded 551 ostracod specimens of 15 species (all in Bełdany and 12 in Śniardy), out of which six may be considered the autochthonous profundal component of the assemblages: Candona candida, Fabaeformiscandona levanderi, F. protzi, Cytherissa lacustris, Limnocytherina sanctipatricii and Neglecandona neglecta. The remaining species usually inhabit littoral habitats and are found in the profundal zone only sporadically. Their remains may also be subjected to postmortem transport from littoral and deposited at the deep bottom. The ostracod assemblages found in the studied lakes were dominated by Candona candida, Cypria ophtalmica, Fabaeformiscandona protzi and Limnocytherina sanctipatricii, which, according to the generalized model of the deep lacustrine ostracod succession previously established for the Polish lakes on the country scale, correspond well with the trophic status of the studied lakes.
CHRONICLE
Prof. Jan Jerzy Karpiński and his environment in the light
of the correspondence of Prof. Zofia Pokacka with Piotr Bajko
SUMMARY
The article includes quotes from the letters of Prof. Zofia Pokacka, written to the author between 2002 and 2007. They bring a lot of new information about the life and personality of Prof. Jan Jerzy Karpiński and the people around him. They also reveal many unknown facts from the life of the author of these letters, constituting a contribution to her biography.
European bison in the works of authors connected
with the Commission of National Education
SUMMARY
The second half of the 18th century was a crucial time for the history of education and science in Poland. Reforms introduced by the Commission of National Education reorganized the school system, led to the publication of several textbooks devoted to subjects such as zoology and botany, and surveyed teachers for information about “natural treasures”. This period is important also in the history of research on European bison, in which the French naturalists played an essential role. G. L. Buffon asked about the species status of European bison and aurochs. J.-M. Daubenton, naturalist, anatomist and the first director of the National Museum of Nature History in Paris was the first researcher who conducted the detailed measurements of European bison and described the species. J.-E. Gilibert was the first naturalist who observed a captive European bison in Grodno. He conducted feeding preference observations, attempted cross-breeding with cattle and described the species’ morphology, and the female bison he received from Stanisław August Poniatowski’s forest wardens was drawn by a remarkable Alsatian artist J. H. Müntz. The French science was an important source of inspiration for CNE’s reforms. Authors have analysed the information on the European bison in works of naturalists connected with the Commission of National Education: Krzysztof Kluk, Paweł Czenpiński, Jean-Baptiste Dubois. Information on the European bison was included in the first Polish zoology textbook. J. E. Dubois reported several attempts to cross-breed European bison with cattle. The remaining information was just a compilation of previous historical texts, which is understandable given the character of CNE’s works. This analysis contributes to the history of European bison research and its perception as a “charismatic” species.
ANDRZEJ KECZYŃSKI — 100 years ago – beginnings of the Białowieża National Park
DARIUSZ WOJDAN — Herpetofauna of protected areas of Kielce
SHORT FLORISTIC, FAUNISTIC AND MICOBIOTIC NOTES
PIOTR T. ZANIEWSKI, ŁUKASZ SIEDLECKI — New stand of Cladonia stellaris and Cladonio-Pinetum in the vicinity of Łoś village in Chojnowski Landscape Park (central Poland)
MAŁGORZATA KARCZEWSKA — Botrychium virginianum (L.) Sw. (Ophioglossaceae) – a new species for the vascular flora of the Białowieża National Park
TADEUSZ NAMIOTKO, ALEKSANDRA SZCZEPKOWSKA, AGATA SZWARC, LUCYNA NAMIOTKO — Ostracods (Crustacea: Ostracoda) of lakes Bełdany and Śniardwy in the Masurian Landscape Park
CHRONICLE
PIOTR BAJKO — Prof. Jan Jerzy Karpiński and his environment in the light of the correspondence of Prof. Zofia Pokacka with Piotr Bajko
PIOTR DASZKIEWICZ, TOMASZ SAMOJLIK, AURIKA RIČKIENĖ, ANASTASIA FEDOTOWA — European bison in the works of authors connected with the Commission of National Education
100 years ago – beginnings of the Białowieża National Park
SUMMARY
The article describes the first decade of the creation and functioning of the nature protection in the Białowieża Primeval Forest, the establishment of the Reserve Forest District, later transformed into the National Park in Białowieża. Attention was paid to the political-economic and organisational context of the actions undertaken.
Herpetofauna of protected areas of Kielce
SUMMARY
The observations were carried out in the years 2018-2020 in the of the area of Kielce. It covers the area of 10 965 ha and holds 5 nature reserves: “Karczówka” (26.4 ha), “Biesak-Białogon” (13.0 ha), “Kadzielnia” (0.6 ha), “Wietrznia” (17.6 ha) and “Ślichowice” (0.6 ha). The Kielce is located in the central part of the Świętokrzyskie Province (Posłowickie Mt., Dymińskie Mt., Zgórskie Mt., Kadzielniańskie Mt., and Szydłówkowskie Mt.), and western part of the Świętokrzyska Primeval Forest. Kielce consists mostly of an urban environment and forests, with a small inclusion of meadows, fields, rock outcrops, surface waters and ponds. The city is distinguished by an exceptional geodiversity. Apart from the geological values, Kielce is characterized by the diversity of natural habitats, flora, mycobiota and fauna. The observations covered different biotopes, including ponds, river valleys, meadows, forests and rock outcrops. The research included an inventory of the herpetofauna and the identification of threats, along with determining the necessary protection measures. As result 13 species of amphibians and 5 species of reptiles were found in 27 research localities. The following species were found: alpine newt Ichthyosaura alpestris, smooth newt Lissotriton vulgaris, great crested newt Triturus cristatus, European fire-bellied toad Bombina bombina, common spadefoot toad Pelobates fuscus, common toad Bufo bufo, European green toad Bufotes viridis, European tree frog Hyla arborea, edible frog Pelophylax esculentus, pool frog Pelophylax lessonae, marsh frog Pelophylax ridibundus, moor frog Rana arvalis, common frog Rana temporaria, sand lizard Lacerta agilis, viviparous lizard Zootoca vivipara, slow worm Anguis fragilis, grass snake Natrix natrix and common European adder Vipera berus (Fig. 1 and 2, Tab. 1). The main threats to amphibians and reptiles in this area are the drying out of water bodies, water pollution, mowing of meadows, eutrophication, urbanization, human presence, littering, grass fires and car traffic.
SHORT FLORISTIC, FAUNISTIC AND MICOBIOTIC NOTES
New stand of Cladonia stellaris and Cladonio-Pinetum
in the vicinity of Łoś village in Chojnowski Landscape Park (central Poland)
SUMMARY
Cladonia stellaris is a rare terrestrial lichen species, included in the Polish Red List categorised as EN, under strict protection. The Cladonia-Scots pine forest is a vanishing forest community in Poland, including Mazovia, protected as a Natura 2000 habitat. This paper presents a new stand of Cladonia stellaris and Cladonio-Pinetum, located near the village of Łoś in the Chojnowski Landscape Park (square ED56 of the ATPOL cartogram). This site was found in November 2020 and documented by phytosociological relevé in August 2021. Both the abundance of Cladonia stellaris and the area of Cladonio-Pinetum were low. Threats to the site in question are beech underplanting and progressive ecological succession. Most probably the stand will disappear in the next few years. Both the Cladonia stellaris and Cladonia-Scots pine forest have not been reported in the area of the Chojnowski Landscape Park so far. New species for the Park are also Cladonia cervicornis ssp. verticillata and Cladonia squamosa, as well as Cladonia aruscula ssp. mitis subspecies. All of them were recorded within the phytosociological relevé.
Botrychium virginianum (L.) Sw. (Ophioglossaceae) –
– a new species for the vascular flora of the Białowieża National Park
SUMMARY
Botrychium virginianum is extremely rare in Poland and adjacent countries. The species is critically endangered in the country according to the IUCN criteria. In Poland it was noted in only four sites in the Warmia and Masuria province (probably became extinct there as early as the first half of the 20th century) and in one locality in the Puszcza Augustowska Forest (became extinct at the beginning of the 1990s). However, in that region a new location was discovered in 2010. The paper presents the population in Białowieża National Park, which has been discovered in 2020. The species grew on the narrow-gauge railway track. In 2020, the population consisted of only a few individuals in very few places. The new location is protected within a national park and does not seem to be directly threatened. However, some accidental events may destroy that small population in the future.
Ostracods (Crustacea: Ostracoda) of lakes Bełdany and Śniardwy
in the Masurian Landscape Park
SUMMARY
Occurrence of ostracod valves and carapaces was studied in three short (< 42 cm) sediment cores collected from the sublittoral-profundal zones (depth > 19 m) of two postglacial and still moderately eutrophic lakes, Bałdany and Śniardwy, situated within the Masurian Landscape Park in NE Poland. The studied sediment samples yielded 551 ostracod specimens of 15 species (all in Bełdany and 12 in Śniardy), out of which six may be considered the autochthonous profundal component of the assemblages: Candona candida, Fabaeformiscandona levanderi, F. protzi, Cytherissa lacustris, Limnocytherina sanctipatricii and Neglecandona neglecta. The remaining species usually inhabit littoral habitats and are found in the profundal zone only sporadically. Their remains may also be subjected to postmortem transport from littoral and deposited at the deep bottom. The ostracod assemblages found in the studied lakes were dominated by Candona candida, Cypria ophtalmica, Fabaeformiscandona protzi and Limnocytherina sanctipatricii, which, according to the generalized model of the deep lacustrine ostracod succession previously established for the Polish lakes on the country scale, correspond well with the trophic status of the studied lakes.
CHRONICLE
Prof. Jan Jerzy Karpiński and his environment in the light
of the correspondence of Prof. Zofia Pokacka with Piotr Bajko
SUMMARY
The article includes quotes from the letters of Prof. Zofia Pokacka, written to the author between 2002 and 2007. They bring a lot of new information about the life and personality of Prof. Jan Jerzy Karpiński and the people around him. They also reveal many unknown facts from the life of the author of these letters, constituting a contribution to her biography.
European bison in the works of authors connected
with the Commission of National Education
SUMMARY
The second half of the 18th century was a crucial time for the history of education and science in Poland. Reforms introduced by the Commission of National Education reorganized the school system, led to the publication of several textbooks devoted to subjects such as zoology and botany, and surveyed teachers for information about “natural treasures”. This period is important also in the history of research on European bison, in which the French naturalists played an essential role. G. L. Buffon asked about the species status of European bison and aurochs. J.-M. Daubenton, naturalist, anatomist and the first director of the National Museum of Nature History in Paris was the first researcher who conducted the detailed measurements of European bison and described the species. J.-E. Gilibert was the first naturalist who observed a captive European bison in Grodno. He conducted feeding preference observations, attempted cross-breeding with cattle and described the species’ morphology, and the female bison he received from Stanisław August Poniatowski’s forest wardens was drawn by a remarkable Alsatian artist J. H. Müntz. The French science was an important source of inspiration for CNE’s reforms. Authors have analysed the information on the European bison in works of naturalists connected with the Commission of National Education: Krzysztof Kluk, Paweł Czenpiński, Jean-Baptiste Dubois. Information on the European bison was included in the first Polish zoology textbook. J. E. Dubois reported several attempts to cross-breed European bison with cattle. The remaining information was just a compilation of previous historical texts, which is understandable given the character of CNE’s works. This analysis contributes to the history of European bison research and its perception as a “charismatic” species.