SPIS TREŚCI
BARBARA FOJCIK, WOJCIECH CIURZYCKI, ROBERT ZUBEL, MARIUSZ WIERZGOŃ, GRZEGORZ VONČINA, ANNA RUSIŃSKA, BEATA CYKOWSKA-MARZENCKA, STANISŁAW ROSADZIŃSKI, MIROSŁAW SZCZEPAŃSKI, MONIKA STANIASZEK-KIK, EWA FUDALI, SYLWIA WIERZCHOLSKA, MONIKA STRYJAK-BOGACKA — Materiały do brioflory Kampinoskiego Parku Narodowego
ANNA MARIA OCIEPA, ANTONI ZIĘBA, PAWEŁ KAUZAL — Kwaśne buczyny w Tatrzańskim Parku Narodowym
NOTATKI FLORYSTYCZNE, FAUNISTYCZNE I MYKOBIOTYCZNE
SYLWIA KIERCUL — Nowe stanowisko czarki austriackiej Sarcoscypha austriaca (O. BECK ex SACC.) BOUD. na Podlasiu
SYLWIA KIERCUL — Materiały do bioty porostów wsi Rzepniki (Polska Północno-Wschodnia)
KONRAD KRASOŃ, PIOTR GUZIK, WOJCIECH GUZIK — Nowe dane o rozmieszczeniu nabocznia bagiennego Mecostethus parapleurus (HAGENBACH, 1822) (Orthoptera, Acrididae) w Karpatach
KRONIKA
PIOTR BAJKO — Laboratorium Biologiczne w Białowieży – w 90. rocznicę utworzenia
PIOTR DASZKIEWICZ, TOMASZ SAMOJLIK, AURIKA RIČKIENĖ, ANASTASIA FEDOTOVA — Kilka zaginionych dokumentów audiowizualnych o żubrze i Puszczy Białowieskiej
Materiały do brioflory Kampinoskiego Parku Narodowego
STRESZCZENIE
Położony w pradolinie Wisły w okolicach Warszawy Kampinoski Park Narodowy został utworzony w 1959 r. i obejmuje 38 544 ha. Szata roślinna parku była i jest przedmiotem intensywnych badań naukowych, brak jest jednak aktualnego, całościowego opracowania tutejszej brioflory. Niniejsza praca zawiera notowania mszaków z obszaru parku, zebrane przez członków Sekcji Briologicznej PTB (głównie w trakcie warsztatów terenowych w roku 2017) i jest istotnym przyczynkiem do rozpoznania zasobów flory wątrobowców i mchów Kampinoskiego Parku Narodowego. Przedstawiono listę florystyczną (w porządku alfabetycznym, najpierw wątrobowce, następnie mchy), zaznaczono gatunki nie podawane do tej pory z terenu parku, a także chronione i zagrożone. Dla każdego taksonu określono podłoża i siedliska na których był obserwowany oraz liczbę stanowisk i inicjały autorów notowań.
W trakcie niniejszych badań na terenie odnaleziono 167 gatunków mszaków – 24 wątrobowce i 143 mchy. Potwierdzono obecność 125 mszaków wcześniej podawanych z tego terenu, stwierdzono także występowanie 42 gatunków dotychczas nie notowanych (11 wątrobowców i 31 mchów). Na liście znajdują się trzy gatunki objęte ochroną ścisłą, 44 podlegające ochronie częściowej oraz 12 w różnym stopniu zagrożone na terenie Polski.
Kwaśne buczyny w Tatrzańskim Parku Narodowym
STRESZCZENIE
Kwaśna buczyna górska Luzulo luzuloidis-Fagetum czyli las bukowy z domieszką jaworu, świerka i jodły, z ubogim trawiasto-mszystym runem występuje w Polsce we wszystkich pasmach karpackich. Z Tatr została podany po raz pierwszy w latach 70-tych XX wieku, jednakże ujęcie zespołu fitosocjologicznego był różne od obecnego. Od czerwca do września 2019 r. kontrolowano teren potencjalnego występowania kwaśnych buczyn na terenie Tatrzańskiego Parku Narodowego. Skartowano napotkane płaty i sporządzono w nich zdjęcia fitosocjologiczne (12 zdjęć, Tab. 1). Zespół występuje na terenie TPN w postaci małopowierzchniowych płatów, zajmuje niecałe 10 ha. Drzewostan tworzy buk i jodła z domieszką świerka. Warstwa krzewów jest stosunkowo słabo rozwinięta, złożona głównie z podrostu buka, jodły i świerka i w mniejszym udziale z jawora i jarzębiny. Runo zwykle jest ubogie, z wyjątkiem płatów, w których dominuje trzcinnik leśny Calamagrostis arundinacea. Budują je gatunki wyróżniające dla podzwiązku Luzulo-Fagenion takie jak śmiałek pogięty Deschampsia flexuosa, czy rokiet cyprysowy Hypnum cupressiforme, jak również gatunki charakterystyczne dla klasy Vaccino-Piceetea, przede wszystkim borówka czarna Vaccinium myrtillus i widłoząb miotlasty Dicranum scoparium. Kwaśna buczyna występuje głównie na grzbietach, rzadziej na stokach. Tworzy płaty w okolicy Doliny za Bramką: na Samkowym Grzbiecie i pod Jasiowymi Turniami, a także na zachodnim zboczu Nosala. Ponadto między dwoma odnogami niebieskiego szlaku z Kuźnic na polanę Kalatówki znajduje się płat, który powstał dzięki sadzeniu buka na podłożu morenowym, na miejscu powalonego przez wiatr halny lasu. W Tatrach słowackich kwaśne buczyny zajmują tam wielokrotnie większą powierzchnię w stosunku do strony polskiej.
NOTATKI FLORYSTYCZNE, FAUNISTYCZNE I MYKOBIOTYCZNE
Nowe stanowisko
czarki austriackiej Sarcoscypha austriaca (O. BECK ex SACC.) BOUD.
na Podlasiu
STRESZCZENIE
Artykuł przedstawia misję Hermana Knothego w Puszczy Białowieskiej w marcu 1919 r. Wschodzące władze polskie powierzyły Knothe, przyrodnikowi i myśliwemu, zadanie znalezienia ostatniego żubra w lesie białowieskim w celu uratowania gatunku. Misja zakończyła się niepowodzeniem: ostatni zaobserwowany żubr został zabity przez kłusowników. Opis misji został przygotowany na prośbę Jana Sztolcmana, który później go opublikował. Dzięki misji Knothego znana jest zarówno data zabicia jednego z ostatnich żubrów białowieskich, jak i starania polskiej administracji o uratowanie gatunku. Później Herman Knothe brał czynny udział w restytucji żubra w Puszczy Białowieskiej.
Materiały do bioty porostów wsi Rzepniki
(Polska Północno-Wschodnia)
STRESZCZENIE
Badania nad lichenobiotą wsi Rzepniki i najbliższych okolic przeprowadzono w marcu 2020 roku. Na badanym terenie o charakterze rolniczym odnotowano 45 gatunki. Porosty tego obszaru reprezentują wszystkie możliwe formy morfologiczne plech oraz grupy ekologiczne. Pomimo braku cennych okazów z rodzajów Usnea czy Bryoria o walorach lichenologicznych wsi Rzepniki świadczyć może obecność gatunków umieszczonych na ,,Czerwonej liście porostów wymarłych i zagrożonych w Polsce'' oraz taksonów objętych prawną ochroną gatunkową.
Nowe dane o rozmieszczeniu
nabocznia bagiennego Mecostethus parapleurus (HAGENBACH, 1822)
(Orthoptera, Acrididae) w Karpatach
STRESZCZENIE
W pracy zawarto nowe dane o rozmieszczeniu nabocznia bagiennego w Beskidzie Niskim i Kotlinie Jasielsko-Krośnieńskiej i Bieszczadach. Tego rzadkiego szarańczaka w latach 2019-2020 obserwowano na 15 stanowiskach w obrębie 11 kwadratów siatki UTM (10 x 10 km). Gatunek ten najczęściej występował na wilgotnych łąkach. Przyczynami jego ekspansji najprawdopodobniej są zmiany klimatyczne.
KRONIKA
Laboratorium Biologiczne w Białowieży –
– w 90. rocznicę utworzenia
STRESZCZENIE
Rozpoczęcie prac restytucyjnych nad żubrem w Puszczy Białowieskiej w 1929 roku wiązało się z zapewnieniem im fachowej opieki hodowlano-weterynaryjnej. Przy Dyrekcji Lasów Państwowych w Białowieży utworzono stanowisko kierownika prac biologicznych, na które powołano specjalistę od żubrów – dra Konrada Wróblewskiego. Już w październiku 1930 roku zaczął on tworzyć w Białowieży podwaliny pod Laboratorium Biologiczne. Gromadził potrzebne przyrządy i materiały laboratoryjne, kompletował bibliotekę podręczną. Nowa placówka otrzymała 5 obszernych pomieszczeń w Domu Marszałkowskim na terenie Parku Pałacowego. Laboratorium było początkowo związane z Parkiem Narodowym, a od 1932 roku z Zakładem Doświadczalnym Lasów Państwowych. W 1933 roku stanowisko kierownika Laboratorium objął lekarz weterynarii Jan Hay. Zajął się on poszerzaniem zakresu działalności placówki. Zorganizował w Laboratorium Pracownię Rozpoznawczą Bakteriologiczno-Łowiecką, która w zakres swej działalności włączyła też choroby zwierzyny łownej. Z dniem 1 marca 1935 roku białowieską placówkę objęła lekarka weterynarii Ludmiła Baranowska. Pracownia otrzymała dodatkowe wyposażenie. Został nawiązany ścisły kontakt z władzami weterynaryjnymi. Opracowano przepisy, dotyczące rejestracji i uzyskiwania diagnoz chorób zwierzyny łownej. Od czerwca 1936 roku nastąpiła przerwa w działalności Laboratorium. Pracę wznowiło ono w marcu 1937 roku. Stanowisko kierownika objął lekarz weterynarii i inżynier rolnik Tomasz Ślósarski. W Białowieży pracował do wybuchu wojny, zapewniając placówce właściwy poziom i rangę. Pod jej opiekę weterynaryjno-hodowlaną trafiły wówczas żubry, bizony, żubrobizony, tarpany, łosie, niedźwiedzie i bobry. Placówka sprawowała bezpośrednią opiekę nad zwierzyńcami żubrów i tarpanów w Białowieży, zwierzyńcem żubrobizonów i bizonów w Nadleśnictwie Smardzewice, także nad tworzącym się zwierzyńcem żubrów w Nadleśnictwie Niepołomice oraz zwierzyńcem żubrów w Pszczynie. Laboratorium podlegały również hodowle niedźwiedzi i łosi oraz bobrów w rezerwatach. Prowadzono osobne książeczki dla każdej sztuki żubrów, bizonów i tarpanów. Do placówki trafiały próbki zwierząt padłych w terenie oraz pozyskiwanych ze sztuk ustrzelonych podczas polowań reprezentacyjnych w Puszczy Białowieskiej. Kompletowano z nich zbiory anatomopatologiczne, tworząc zaczątek muzeum anatomopatologicznego. Placówka interesowała się także chorobami zwierzyny, które nie były jeszcze dostatecznie zbadane. Zasięg badań bakteriologicznych placówki obejmował również tereny lasów prywatnych. Podjęła ona także doświadczenia ze zwierzętami laboratoryjnymi. W 1938 roku dla potrzeb placówki zbudowano prosektorium i lodownię. Wybuch II wojny światowej ograniczył działalność Laboratorium wyłącznie do zwierząt znajdujących się w puszczańskich zwierzyńcach. Zmienił się też jej status i podległość. W kwietniu 1940 roku pracę w Laboratorium Bakteriologiczno-Łowieckim rozpoczął oddelegowany do Białowieży pracownik naukowy Akademii Nauk BSSR, lekarz weterynarii Wiaczesław Demiaszkiewicz, specjalista w zakresie bakteriologii i helmintologii. Pracował on także w okresie okupacji niemieckiej. Po zakończeniu działań wojennych Laboratorium wznowiło pracę. Od marca 1945 roku, jako Stacja Rozpoznawcza Chorób Zwierząt Leśnych, placówka podlegała bezpośrednio Oddziałowi Instytutu Badawczego Leśnictwa w Białowieży. Naczelnym jej zadaniem była stała opieka nad zdrowotnością zwierzyny puszczańskiej, ze szczególnym uwzględnieniem zwierząt znajdujących się w rezerwatach. Placówka zakończyła swą działalność z końcem 1951 roku.
Kilka zaginionych dokumentów audiowizualnych
o żubrze i Puszczy Białowieskiej
STRESZCZENIE
Kwerenda polskich pism łowieckich i przyrodniczych z końca XIX i pierwszej połowy XX w. pokazała istnienie audiowizualnych dokumentów dotyczących Puszczy Białowieskiej i historii żubrów, których dalsze losy pozostają nieznane. Z okresu do 1918 nieznany jest los roku m.in filmów Bolesława Matuszewskiego, wybitnego pioniera kinematografii, z carskiego polowania w Puszczy Białowieskiej w 1897 roku, z polowania na żubra w Pilawinie Waltera Winansa w 1913 roku oraz sporządzonego przez niemiecką administrację okupacyjną Der Urwald in Bialowies. Z lat 1918-1939 nieznane są losy nagrań radiowych pogadanek Ottona Hedemana w wileńskim radiu o historii Puszczy Białowieskiej, a także audycji poświęconych akcji ratowania przez polskie władze żubrów, np. audycji z 1925 roku Żubr i jego przyszłość. Nieznany jest także los filmów nakręconych w Puszczy, m.in. przez Jana J. Karpińskiego i Włodzimierza Puchalskiego o faunie białowieskiej.
BARBARA FOJCIK, WOJCIECH CIURZYCKI, ROBERT ZUBEL, MARIUSZ WIERZGOŃ, GRZEGORZ VONČINA, ANNA RUSIŃSKA, BEATA CYKOWSKA-MARZENCKA, STANISŁAW ROSADZIŃSKI, MIROSŁAW SZCZEPAŃSKI, MONIKA STANIASZEK-KIK, EWA FUDALI, SYLWIA WIERZCHOLSKA, MONIKA STRYJAK-BOGACKA — Materiały do brioflory Kampinoskiego Parku Narodowego
ANNA MARIA OCIEPA, ANTONI ZIĘBA, PAWEŁ KAUZAL — Kwaśne buczyny w Tatrzańskim Parku Narodowym
NOTATKI FLORYSTYCZNE, FAUNISTYCZNE I MYKOBIOTYCZNE
SYLWIA KIERCUL — Nowe stanowisko czarki austriackiej Sarcoscypha austriaca (O. BECK ex SACC.) BOUD. na Podlasiu
SYLWIA KIERCUL — Materiały do bioty porostów wsi Rzepniki (Polska Północno-Wschodnia)
KONRAD KRASOŃ, PIOTR GUZIK, WOJCIECH GUZIK — Nowe dane o rozmieszczeniu nabocznia bagiennego Mecostethus parapleurus (HAGENBACH, 1822) (Orthoptera, Acrididae) w Karpatach
KRONIKA
PIOTR BAJKO — Laboratorium Biologiczne w Białowieży – w 90. rocznicę utworzenia
PIOTR DASZKIEWICZ, TOMASZ SAMOJLIK, AURIKA RIČKIENĖ, ANASTASIA FEDOTOVA — Kilka zaginionych dokumentów audiowizualnych o żubrze i Puszczy Białowieskiej
Materiały do brioflory Kampinoskiego Parku Narodowego
STRESZCZENIE
Położony w pradolinie Wisły w okolicach Warszawy Kampinoski Park Narodowy został utworzony w 1959 r. i obejmuje 38 544 ha. Szata roślinna parku była i jest przedmiotem intensywnych badań naukowych, brak jest jednak aktualnego, całościowego opracowania tutejszej brioflory. Niniejsza praca zawiera notowania mszaków z obszaru parku, zebrane przez członków Sekcji Briologicznej PTB (głównie w trakcie warsztatów terenowych w roku 2017) i jest istotnym przyczynkiem do rozpoznania zasobów flory wątrobowców i mchów Kampinoskiego Parku Narodowego. Przedstawiono listę florystyczną (w porządku alfabetycznym, najpierw wątrobowce, następnie mchy), zaznaczono gatunki nie podawane do tej pory z terenu parku, a także chronione i zagrożone. Dla każdego taksonu określono podłoża i siedliska na których był obserwowany oraz liczbę stanowisk i inicjały autorów notowań.
W trakcie niniejszych badań na terenie odnaleziono 167 gatunków mszaków – 24 wątrobowce i 143 mchy. Potwierdzono obecność 125 mszaków wcześniej podawanych z tego terenu, stwierdzono także występowanie 42 gatunków dotychczas nie notowanych (11 wątrobowców i 31 mchów). Na liście znajdują się trzy gatunki objęte ochroną ścisłą, 44 podlegające ochronie częściowej oraz 12 w różnym stopniu zagrożone na terenie Polski.
Kwaśne buczyny w Tatrzańskim Parku Narodowym
STRESZCZENIE
Kwaśna buczyna górska Luzulo luzuloidis-Fagetum czyli las bukowy z domieszką jaworu, świerka i jodły, z ubogim trawiasto-mszystym runem występuje w Polsce we wszystkich pasmach karpackich. Z Tatr została podany po raz pierwszy w latach 70-tych XX wieku, jednakże ujęcie zespołu fitosocjologicznego był różne od obecnego. Od czerwca do września 2019 r. kontrolowano teren potencjalnego występowania kwaśnych buczyn na terenie Tatrzańskiego Parku Narodowego. Skartowano napotkane płaty i sporządzono w nich zdjęcia fitosocjologiczne (12 zdjęć, Tab. 1). Zespół występuje na terenie TPN w postaci małopowierzchniowych płatów, zajmuje niecałe 10 ha. Drzewostan tworzy buk i jodła z domieszką świerka. Warstwa krzewów jest stosunkowo słabo rozwinięta, złożona głównie z podrostu buka, jodły i świerka i w mniejszym udziale z jawora i jarzębiny. Runo zwykle jest ubogie, z wyjątkiem płatów, w których dominuje trzcinnik leśny Calamagrostis arundinacea. Budują je gatunki wyróżniające dla podzwiązku Luzulo-Fagenion takie jak śmiałek pogięty Deschampsia flexuosa, czy rokiet cyprysowy Hypnum cupressiforme, jak również gatunki charakterystyczne dla klasy Vaccino-Piceetea, przede wszystkim borówka czarna Vaccinium myrtillus i widłoząb miotlasty Dicranum scoparium. Kwaśna buczyna występuje głównie na grzbietach, rzadziej na stokach. Tworzy płaty w okolicy Doliny za Bramką: na Samkowym Grzbiecie i pod Jasiowymi Turniami, a także na zachodnim zboczu Nosala. Ponadto między dwoma odnogami niebieskiego szlaku z Kuźnic na polanę Kalatówki znajduje się płat, który powstał dzięki sadzeniu buka na podłożu morenowym, na miejscu powalonego przez wiatr halny lasu. W Tatrach słowackich kwaśne buczyny zajmują tam wielokrotnie większą powierzchnię w stosunku do strony polskiej.
NOTATKI FLORYSTYCZNE, FAUNISTYCZNE I MYKOBIOTYCZNE
Nowe stanowisko
czarki austriackiej Sarcoscypha austriaca (O. BECK ex SACC.) BOUD.
na Podlasiu
STRESZCZENIE
Artykuł przedstawia misję Hermana Knothego w Puszczy Białowieskiej w marcu 1919 r. Wschodzące władze polskie powierzyły Knothe, przyrodnikowi i myśliwemu, zadanie znalezienia ostatniego żubra w lesie białowieskim w celu uratowania gatunku. Misja zakończyła się niepowodzeniem: ostatni zaobserwowany żubr został zabity przez kłusowników. Opis misji został przygotowany na prośbę Jana Sztolcmana, który później go opublikował. Dzięki misji Knothego znana jest zarówno data zabicia jednego z ostatnich żubrów białowieskich, jak i starania polskiej administracji o uratowanie gatunku. Później Herman Knothe brał czynny udział w restytucji żubra w Puszczy Białowieskiej.
Materiały do bioty porostów wsi Rzepniki
(Polska Północno-Wschodnia)
STRESZCZENIE
Badania nad lichenobiotą wsi Rzepniki i najbliższych okolic przeprowadzono w marcu 2020 roku. Na badanym terenie o charakterze rolniczym odnotowano 45 gatunki. Porosty tego obszaru reprezentują wszystkie możliwe formy morfologiczne plech oraz grupy ekologiczne. Pomimo braku cennych okazów z rodzajów Usnea czy Bryoria o walorach lichenologicznych wsi Rzepniki świadczyć może obecność gatunków umieszczonych na ,,Czerwonej liście porostów wymarłych i zagrożonych w Polsce'' oraz taksonów objętych prawną ochroną gatunkową.
Nowe dane o rozmieszczeniu
nabocznia bagiennego Mecostethus parapleurus (HAGENBACH, 1822)
(Orthoptera, Acrididae) w Karpatach
STRESZCZENIE
W pracy zawarto nowe dane o rozmieszczeniu nabocznia bagiennego w Beskidzie Niskim i Kotlinie Jasielsko-Krośnieńskiej i Bieszczadach. Tego rzadkiego szarańczaka w latach 2019-2020 obserwowano na 15 stanowiskach w obrębie 11 kwadratów siatki UTM (10 x 10 km). Gatunek ten najczęściej występował na wilgotnych łąkach. Przyczynami jego ekspansji najprawdopodobniej są zmiany klimatyczne.
KRONIKA
Laboratorium Biologiczne w Białowieży –
– w 90. rocznicę utworzenia
STRESZCZENIE
Rozpoczęcie prac restytucyjnych nad żubrem w Puszczy Białowieskiej w 1929 roku wiązało się z zapewnieniem im fachowej opieki hodowlano-weterynaryjnej. Przy Dyrekcji Lasów Państwowych w Białowieży utworzono stanowisko kierownika prac biologicznych, na które powołano specjalistę od żubrów – dra Konrada Wróblewskiego. Już w październiku 1930 roku zaczął on tworzyć w Białowieży podwaliny pod Laboratorium Biologiczne. Gromadził potrzebne przyrządy i materiały laboratoryjne, kompletował bibliotekę podręczną. Nowa placówka otrzymała 5 obszernych pomieszczeń w Domu Marszałkowskim na terenie Parku Pałacowego. Laboratorium było początkowo związane z Parkiem Narodowym, a od 1932 roku z Zakładem Doświadczalnym Lasów Państwowych. W 1933 roku stanowisko kierownika Laboratorium objął lekarz weterynarii Jan Hay. Zajął się on poszerzaniem zakresu działalności placówki. Zorganizował w Laboratorium Pracownię Rozpoznawczą Bakteriologiczno-Łowiecką, która w zakres swej działalności włączyła też choroby zwierzyny łownej. Z dniem 1 marca 1935 roku białowieską placówkę objęła lekarka weterynarii Ludmiła Baranowska. Pracownia otrzymała dodatkowe wyposażenie. Został nawiązany ścisły kontakt z władzami weterynaryjnymi. Opracowano przepisy, dotyczące rejestracji i uzyskiwania diagnoz chorób zwierzyny łownej. Od czerwca 1936 roku nastąpiła przerwa w działalności Laboratorium. Pracę wznowiło ono w marcu 1937 roku. Stanowisko kierownika objął lekarz weterynarii i inżynier rolnik Tomasz Ślósarski. W Białowieży pracował do wybuchu wojny, zapewniając placówce właściwy poziom i rangę. Pod jej opiekę weterynaryjno-hodowlaną trafiły wówczas żubry, bizony, żubrobizony, tarpany, łosie, niedźwiedzie i bobry. Placówka sprawowała bezpośrednią opiekę nad zwierzyńcami żubrów i tarpanów w Białowieży, zwierzyńcem żubrobizonów i bizonów w Nadleśnictwie Smardzewice, także nad tworzącym się zwierzyńcem żubrów w Nadleśnictwie Niepołomice oraz zwierzyńcem żubrów w Pszczynie. Laboratorium podlegały również hodowle niedźwiedzi i łosi oraz bobrów w rezerwatach. Prowadzono osobne książeczki dla każdej sztuki żubrów, bizonów i tarpanów. Do placówki trafiały próbki zwierząt padłych w terenie oraz pozyskiwanych ze sztuk ustrzelonych podczas polowań reprezentacyjnych w Puszczy Białowieskiej. Kompletowano z nich zbiory anatomopatologiczne, tworząc zaczątek muzeum anatomopatologicznego. Placówka interesowała się także chorobami zwierzyny, które nie były jeszcze dostatecznie zbadane. Zasięg badań bakteriologicznych placówki obejmował również tereny lasów prywatnych. Podjęła ona także doświadczenia ze zwierzętami laboratoryjnymi. W 1938 roku dla potrzeb placówki zbudowano prosektorium i lodownię. Wybuch II wojny światowej ograniczył działalność Laboratorium wyłącznie do zwierząt znajdujących się w puszczańskich zwierzyńcach. Zmienił się też jej status i podległość. W kwietniu 1940 roku pracę w Laboratorium Bakteriologiczno-Łowieckim rozpoczął oddelegowany do Białowieży pracownik naukowy Akademii Nauk BSSR, lekarz weterynarii Wiaczesław Demiaszkiewicz, specjalista w zakresie bakteriologii i helmintologii. Pracował on także w okresie okupacji niemieckiej. Po zakończeniu działań wojennych Laboratorium wznowiło pracę. Od marca 1945 roku, jako Stacja Rozpoznawcza Chorób Zwierząt Leśnych, placówka podlegała bezpośrednio Oddziałowi Instytutu Badawczego Leśnictwa w Białowieży. Naczelnym jej zadaniem była stała opieka nad zdrowotnością zwierzyny puszczańskiej, ze szczególnym uwzględnieniem zwierząt znajdujących się w rezerwatach. Placówka zakończyła swą działalność z końcem 1951 roku.
Kilka zaginionych dokumentów audiowizualnych
o żubrze i Puszczy Białowieskiej
STRESZCZENIE
Kwerenda polskich pism łowieckich i przyrodniczych z końca XIX i pierwszej połowy XX w. pokazała istnienie audiowizualnych dokumentów dotyczących Puszczy Białowieskiej i historii żubrów, których dalsze losy pozostają nieznane. Z okresu do 1918 nieznany jest los roku m.in filmów Bolesława Matuszewskiego, wybitnego pioniera kinematografii, z carskiego polowania w Puszczy Białowieskiej w 1897 roku, z polowania na żubra w Pilawinie Waltera Winansa w 1913 roku oraz sporządzonego przez niemiecką administrację okupacyjną Der Urwald in Bialowies. Z lat 1918-1939 nieznane są losy nagrań radiowych pogadanek Ottona Hedemana w wileńskim radiu o historii Puszczy Białowieskiej, a także audycji poświęconych akcji ratowania przez polskie władze żubrów, np. audycji z 1925 roku Żubr i jego przyszłość. Nieznany jest także los filmów nakręconych w Puszczy, m.in. przez Jana J. Karpińskiego i Włodzimierza Puchalskiego o faunie białowieskiej.
CONTENTS
BARBARA FOJCIK, WOJCIECH CIURZYCKI, ROBERT ZUBEL, MARIUSZ WIERZGOŃ, GRZEGORZ VONČINA, ANNA RUSIŃSKA, BEATA CYKOWSKA-MARZENCKA, STANISŁAW ROSADZIŃSKI, MIROSŁAW SZCZEPAŃSKI, MONIKA STANIASZEK-KIK, EWA FUDALI, SYLWIA WIERZCHOLSKA, MONIKA STRYJAK-BOGACKA — Material on the brioflora of the Kampinoski National Park
ANNA MARIA OCIEPA, ANTONI ZIĘBA, PAWEŁ KAUZAL — Acidophilous beech forests in the Tatra National Park
SHORT FLORISTIC, FAUNISTIC AND MICOBIOTIC NOTES
SYLWIA KIERCUL — New locality of Scarlet elfcup (O. BECK ex SACC.) BOUD. in Podlasie
SYLWIA KIERCUL — Material for lichen biota of the Rzepniki Village (North Eastern Poland)
KONRAD KRASOŃ, PIOTR GUZIK, WOJCIECH GUZIK — New date of the occurrence of the leek grasshopper Mecostethus parapleurus (HAGENBACH, 1822) (Orthoptera, Acrididae) in the Carpathians
CHRONICLE
PIOTR BAJKO — Biological Laboratory in Białowieża – on the 90th anniversary of its establishment
PIOTR DASZKIEWICZ, TOMASZ SAMOJLIK, AURIKA RIČKIENĖ, ANASTASIA FEDOTOVA — Missing audiovisual documents about European bison and the Białowieża Forest
Material on the brioflora of the Kampinoski National Park
SUMMARY
Located in the valley of the Vistula river near Warsaw, the Kampinoski National Park was established in 1959 and covers 38 544 ha. The flora of the park has been the subject of intense scientific research, but there is no current, comprehensive study of the local brioflora. This work contains records of bryophytes from the park area, collected by members of the Bryological Section of Polish Botanical Society (mainly during field workshops in 2017) and is an important contribution to the identification of the liverwort and moss flora of the Kampinoski National Park. A floristic list was presented (in alphabetical order, first liverworts, then mosses), species not reported so far from the park, as well as protected and endangered species were marked. For each taxon, the microhabitats and biotopes, where it was observed, as well as the number of stations and initials of the authors of the quotations were determined.
During this research, 167 species of bryophytes were found – 24 liverworts and 143 mosses. The presence of 125 bryophytes previously noted from this area was confirmed, and 42 species not previously recorded (11 liverworts and 31 mosses) were also found. The list includes three species under strict protection, 44 under partial protection and 12 species endangered in Poland.
Acidophilous beech forests in the Tatra National Park
SUMMARY
Acidophilous montane beech forests Luzulo luzuloidis-Fagetum occur in all ranges of the Polish Carpathians. First records regarding the presence of this type of forests in the Tatra National Park (TNP) were presented in the 1970’s. However, the later occurrence of these forests in the Tatra Mts. was contested. In 2019 patches of acidophilous Fagus sylvatica forests in the TNP were mapped and documented by a set of 12 relevés (Table 1). Luzulo luzuloidis-Fagetum covers relatively small areas in the TNP (ca. 10 ha). The stand is dominated by Fagus sylvatica with admixture of Abies alba and Picea abies. The shrub layer is sparsely developed and consists of juvenile Fagus sylvatica, Abies alba, Picea abies, Acer pseudoplatanus and Sorbus aucuparia. The ground flora is relatively poor and consists mostly of characteristic species for suballiance Luzulo-Fagenion, such as Deschampsia flexuosa and Hypnum cupressiforme, as well as those typical for the class Vaccinio-Piceetea, mostly Vaccinium myrtillus and Dicranum scoparium. Furthermore, some patches are dominated by Calamagrostis arundinacea. Acidophilous beech forests occur mostly on ridges in the lower parts of Western Tatras. It is worth adding that in the Slovakian part of the Tatra Mts., acidophilous Fagus sylvatica forests cover larger areas than on the Polish side.
SHORT FLORISTIC, FAUNISTIC AND MICOBIOTIC NOTES
New locality of Scarlet elfcup (O. BECK ex SACC.) BOUD. in Podlasie
SUMMARY
The paper presents a new stand of scarlet elfcup (O. Beck ex Sacc.) Boud. in Podlasie (NE Poland). The author found ascocarps S. austriaca on fallen branches of Populus tremula, Acer negundo, Robinia pseudoacacia and Frangula alnus. This is the sixth locality of this species in the Podlaskie Province.
Material for lichen biota
of the Rzepniki Village (North-Eastern Poland)
SUMMARY
The research of lichen biota of Rzepniki Village and its surroundings were conducted in March 2020. In the investigated area of an agriculture character 45 taxa were noted. The lichens of these area represent every possible morphological form and ecological group. Despite the lack of valuable specimens from the genera Usnea or Bryoria lichenological values of the Rzepniki Village may be evidenced by the presence of species Red-listed taxa threatened in Poland and taxa protected in Poland.
New date of the occurrence
of the leek grasshopper Mecostethus parapleurus (HAGENBACH, 1822)
(Orthoptera, Acrididae) in the Carpathians
SUMMARY
In this paper, new data on the distribution of the Mecostethus parapleurus was presented. Between the years 2019-2020, this rare grasshopper was observed at 15 sites within 11 squares of the UTM grid (10 x 10 km). The habitat, which was most frequently selected by this species, were the damp meadows.The reasons for its expansion are most likely related to climate change.
CHRONICLE
Biological Laboratory in Białowieża –
– on the 90th anniversary of its establishment
SUMMARY
The commencement of restitution work on the bison in the Białowieża Forest in 1929 was connected with providing them with professional breeding and veterinary care. The position of head of biological work was created at the Directorate of State Forests in Białowieża, to which Dr Konrad Wróblewski, a bison specialist, was appointed. In October 1930 he had already begun to lay the foundations for the Biological Laboratory in Białowieża. He collected the necessary instruments and laboratory materials and completed a handy library. The new facility received 5 spacious rooms in the Marshal's House in the Palace Park. The laboratory was initially associated with the National Park, and from 1932 with the State Forests Experimental Station. In 1933, the position of head of the Laboratory was taken by veterinarian Jan Hay. He dealt with expanding the scope of the institution's activities. He organized the Bacteriological and Hunting Recognition Laboratory within the Laboratory, which also included game diseases in the scope of its activity. On 1 March 1935, the Białowieża institution was taken over by veterinary doctor Ludmiła Baranowska. The workshop received additional equipment. Close contact with the veterinary authorities has been established. Regulations have been developed regarding the registration and obtaining diagnosis of game diseases. From June 1936, there was a break in the activities of the Laboratory. It resumed work in March 1937. The position of manager was taken by the veterinarian and agricultural engineer Tomasz Ślósarski. He worked in Białowieża until the outbreak of the war, providing the institution with the right level and rank. Bison, tarpans, elks, bears and beavers came under her veterinary and breeding care. The facility looked after the bison and tarpan in Białowieża, the bison in the Smardzewice Forest District, also the bison in the Niepołomice Forest District and the bison in Pszczyna. The laboratory also covered bear and elk farms and beavers on reserves. Separate books were kept for each bison and tarpan. Samples of animals found dead in the field and those obtained from other animals shot during the national hunting season were sent to the facility in the Białowieża Forest. The anatomopathological collections were assembled from them, creating the beginning of the anatomopathological museum. The facility was also interested in animal diseases that were not yet sufficiently studied. The scope of the institution's bacteriological research also included private forest areas. She also undertook experiments with laboratory animals. In 1938, a dissecting room and icehouse were built for the needs of the facility. The outbreak of World War II limited the activities of the Laboratory only to animals found dead in forest. Its status and subordination changed as well. In April 1940, a scientific employee of the BSSR Academy of Sciences, veterinarian Wiaczesław Demiaszkiewicz, a specialist in bacteriology and helminthology, began work in the Bacteriology and Hunting Laboratory delegated to Białowieża. He also worked during the German occupation. After the end of hostilities, the laboratory resumed work. From March 1945, as a Forest Animal Disease Recognition Station, the facility was directly subordinated to the Branch of the Forest Research Institute in Białowieża. The main task was to constantly care for the health of forest animals, with particular emphasis on animals on reserves. The facility ceased operations at the end of 1951.
Missing audiovisual documents about European bison
and the Białowieża Forest
SUMMARY
In the context of research on Polish hunting and natural science magazines from the end of the 19th and the first half of the 20th century, audiovisual documents about the Białowieża Forest and the history of European bison were discovered. What happened to all these documents remains a mystery. References were found to three movies, all produced before 1918: one made by Bolesław Matuszewski, an outstanding pioneer of cinematography, on the tsar’s 1897 hunting in the Białowieża Forest; one on Walter Winans’ 1913 hunting of the bison in Pilawin; and a movie entitled Der Urwald in Bialowies on the German military administration in Białowieża during WWI. The identity of the directors of these last two movies is still unknown. For the period from 1918 to 1939, the existence of Otto Hedeman’s radio recordings for the Vilnius radio about the history of the Białowieża Forest is documented. References were also found of programmes devoted to Polish authorities operations to rescue the European bison, e.g. a broadcast from 1925 entitled the European Bison and its Future. During that period, J. J. Karpiński and Włodzimierz Puchalski also made movies about the Białowieża fauna: it is also not known what happened to these movies.
BARBARA FOJCIK, WOJCIECH CIURZYCKI, ROBERT ZUBEL, MARIUSZ WIERZGOŃ, GRZEGORZ VONČINA, ANNA RUSIŃSKA, BEATA CYKOWSKA-MARZENCKA, STANISŁAW ROSADZIŃSKI, MIROSŁAW SZCZEPAŃSKI, MONIKA STANIASZEK-KIK, EWA FUDALI, SYLWIA WIERZCHOLSKA, MONIKA STRYJAK-BOGACKA — Material on the brioflora of the Kampinoski National Park
ANNA MARIA OCIEPA, ANTONI ZIĘBA, PAWEŁ KAUZAL — Acidophilous beech forests in the Tatra National Park
SHORT FLORISTIC, FAUNISTIC AND MICOBIOTIC NOTES
SYLWIA KIERCUL — New locality of Scarlet elfcup (O. BECK ex SACC.) BOUD. in Podlasie
SYLWIA KIERCUL — Material for lichen biota of the Rzepniki Village (North Eastern Poland)
KONRAD KRASOŃ, PIOTR GUZIK, WOJCIECH GUZIK — New date of the occurrence of the leek grasshopper Mecostethus parapleurus (HAGENBACH, 1822) (Orthoptera, Acrididae) in the Carpathians
CHRONICLE
PIOTR BAJKO — Biological Laboratory in Białowieża – on the 90th anniversary of its establishment
PIOTR DASZKIEWICZ, TOMASZ SAMOJLIK, AURIKA RIČKIENĖ, ANASTASIA FEDOTOVA — Missing audiovisual documents about European bison and the Białowieża Forest
Material on the brioflora of the Kampinoski National Park
SUMMARY
Located in the valley of the Vistula river near Warsaw, the Kampinoski National Park was established in 1959 and covers 38 544 ha. The flora of the park has been the subject of intense scientific research, but there is no current, comprehensive study of the local brioflora. This work contains records of bryophytes from the park area, collected by members of the Bryological Section of Polish Botanical Society (mainly during field workshops in 2017) and is an important contribution to the identification of the liverwort and moss flora of the Kampinoski National Park. A floristic list was presented (in alphabetical order, first liverworts, then mosses), species not reported so far from the park, as well as protected and endangered species were marked. For each taxon, the microhabitats and biotopes, where it was observed, as well as the number of stations and initials of the authors of the quotations were determined.
During this research, 167 species of bryophytes were found – 24 liverworts and 143 mosses. The presence of 125 bryophytes previously noted from this area was confirmed, and 42 species not previously recorded (11 liverworts and 31 mosses) were also found. The list includes three species under strict protection, 44 under partial protection and 12 species endangered in Poland.
Acidophilous beech forests in the Tatra National Park
SUMMARY
Acidophilous montane beech forests Luzulo luzuloidis-Fagetum occur in all ranges of the Polish Carpathians. First records regarding the presence of this type of forests in the Tatra National Park (TNP) were presented in the 1970’s. However, the later occurrence of these forests in the Tatra Mts. was contested. In 2019 patches of acidophilous Fagus sylvatica forests in the TNP were mapped and documented by a set of 12 relevés (Table 1). Luzulo luzuloidis-Fagetum covers relatively small areas in the TNP (ca. 10 ha). The stand is dominated by Fagus sylvatica with admixture of Abies alba and Picea abies. The shrub layer is sparsely developed and consists of juvenile Fagus sylvatica, Abies alba, Picea abies, Acer pseudoplatanus and Sorbus aucuparia. The ground flora is relatively poor and consists mostly of characteristic species for suballiance Luzulo-Fagenion, such as Deschampsia flexuosa and Hypnum cupressiforme, as well as those typical for the class Vaccinio-Piceetea, mostly Vaccinium myrtillus and Dicranum scoparium. Furthermore, some patches are dominated by Calamagrostis arundinacea. Acidophilous beech forests occur mostly on ridges in the lower parts of Western Tatras. It is worth adding that in the Slovakian part of the Tatra Mts., acidophilous Fagus sylvatica forests cover larger areas than on the Polish side.
SHORT FLORISTIC, FAUNISTIC AND MICOBIOTIC NOTES
New locality of Scarlet elfcup (O. BECK ex SACC.) BOUD. in Podlasie
SUMMARY
The paper presents a new stand of scarlet elfcup (O. Beck ex Sacc.) Boud. in Podlasie (NE Poland). The author found ascocarps S. austriaca on fallen branches of Populus tremula, Acer negundo, Robinia pseudoacacia and Frangula alnus. This is the sixth locality of this species in the Podlaskie Province.
Material for lichen biota
of the Rzepniki Village (North-Eastern Poland)
SUMMARY
The research of lichen biota of Rzepniki Village and its surroundings were conducted in March 2020. In the investigated area of an agriculture character 45 taxa were noted. The lichens of these area represent every possible morphological form and ecological group. Despite the lack of valuable specimens from the genera Usnea or Bryoria lichenological values of the Rzepniki Village may be evidenced by the presence of species Red-listed taxa threatened in Poland and taxa protected in Poland.
New date of the occurrence
of the leek grasshopper Mecostethus parapleurus (HAGENBACH, 1822)
(Orthoptera, Acrididae) in the Carpathians
SUMMARY
In this paper, new data on the distribution of the Mecostethus parapleurus was presented. Between the years 2019-2020, this rare grasshopper was observed at 15 sites within 11 squares of the UTM grid (10 x 10 km). The habitat, which was most frequently selected by this species, were the damp meadows.The reasons for its expansion are most likely related to climate change.
CHRONICLE
Biological Laboratory in Białowieża –
– on the 90th anniversary of its establishment
SUMMARY
The commencement of restitution work on the bison in the Białowieża Forest in 1929 was connected with providing them with professional breeding and veterinary care. The position of head of biological work was created at the Directorate of State Forests in Białowieża, to which Dr Konrad Wróblewski, a bison specialist, was appointed. In October 1930 he had already begun to lay the foundations for the Biological Laboratory in Białowieża. He collected the necessary instruments and laboratory materials and completed a handy library. The new facility received 5 spacious rooms in the Marshal's House in the Palace Park. The laboratory was initially associated with the National Park, and from 1932 with the State Forests Experimental Station. In 1933, the position of head of the Laboratory was taken by veterinarian Jan Hay. He dealt with expanding the scope of the institution's activities. He organized the Bacteriological and Hunting Recognition Laboratory within the Laboratory, which also included game diseases in the scope of its activity. On 1 March 1935, the Białowieża institution was taken over by veterinary doctor Ludmiła Baranowska. The workshop received additional equipment. Close contact with the veterinary authorities has been established. Regulations have been developed regarding the registration and obtaining diagnosis of game diseases. From June 1936, there was a break in the activities of the Laboratory. It resumed work in March 1937. The position of manager was taken by the veterinarian and agricultural engineer Tomasz Ślósarski. He worked in Białowieża until the outbreak of the war, providing the institution with the right level and rank. Bison, tarpans, elks, bears and beavers came under her veterinary and breeding care. The facility looked after the bison and tarpan in Białowieża, the bison in the Smardzewice Forest District, also the bison in the Niepołomice Forest District and the bison in Pszczyna. The laboratory also covered bear and elk farms and beavers on reserves. Separate books were kept for each bison and tarpan. Samples of animals found dead in the field and those obtained from other animals shot during the national hunting season were sent to the facility in the Białowieża Forest. The anatomopathological collections were assembled from them, creating the beginning of the anatomopathological museum. The facility was also interested in animal diseases that were not yet sufficiently studied. The scope of the institution's bacteriological research also included private forest areas. She also undertook experiments with laboratory animals. In 1938, a dissecting room and icehouse were built for the needs of the facility. The outbreak of World War II limited the activities of the Laboratory only to animals found dead in forest. Its status and subordination changed as well. In April 1940, a scientific employee of the BSSR Academy of Sciences, veterinarian Wiaczesław Demiaszkiewicz, a specialist in bacteriology and helminthology, began work in the Bacteriology and Hunting Laboratory delegated to Białowieża. He also worked during the German occupation. After the end of hostilities, the laboratory resumed work. From March 1945, as a Forest Animal Disease Recognition Station, the facility was directly subordinated to the Branch of the Forest Research Institute in Białowieża. The main task was to constantly care for the health of forest animals, with particular emphasis on animals on reserves. The facility ceased operations at the end of 1951.
Missing audiovisual documents about European bison
and the Białowieża Forest
SUMMARY
In the context of research on Polish hunting and natural science magazines from the end of the 19th and the first half of the 20th century, audiovisual documents about the Białowieża Forest and the history of European bison were discovered. What happened to all these documents remains a mystery. References were found to three movies, all produced before 1918: one made by Bolesław Matuszewski, an outstanding pioneer of cinematography, on the tsar’s 1897 hunting in the Białowieża Forest; one on Walter Winans’ 1913 hunting of the bison in Pilawin; and a movie entitled Der Urwald in Bialowies on the German military administration in Białowieża during WWI. The identity of the directors of these last two movies is still unknown. For the period from 1918 to 1939, the existence of Otto Hedeman’s radio recordings for the Vilnius radio about the history of the Białowieża Forest is documented. References were also found of programmes devoted to Polish authorities operations to rescue the European bison, e.g. a broadcast from 1925 entitled the European Bison and its Future. During that period, J. J. Karpiński and Włodzimierz Puchalski also made movies about the Białowieża fauna: it is also not known what happened to these movies.