SPIS TREŚCI
PRZEMYSŁAW BROGOWSKI, TOMASZ WÓJCIK — Szata roślinna wybranych śródleśnych oczek wodnych gminy Narol (Roztocze)
JAN K. KOWALCZYK, TADEUSZ KURZAC, EWELINA MOTYKA, KATARZYNA KRAKOWSKA — Stan poznania pszczół (Hymenoptera, Apoidea, Apiformes) w parkach krajobrazowych środkowej Polski
ANDRZEJ KAPUSTA, TOMASZ K. CZARKOWSKI, MARINA KIRICHENKO-BABKO, ROMAN BABKO — Ichtiofauna rezerwatów przyrody Wdeckiego Parku Krajobrazowego
BOGDAN WZIĄTEK, WOJCIECH MISIUKIEWICZ — Czy wydra (Lutra lutra) może zasiedlać jeziora dystroficzne?
KRONIKA
PIOTR BAJKO — Lekarz białowieskich żubrów. W 30. rocznicę śmierci Wiaczesława Demiaszkiewicza (1907-1990)
PIOTR DASZKIEWICZ, TOMASZ SAMOJLIK, AURIKA RIČKIENE, ANASTASIA FEDOTOVA — Odnaleźć i ocalić ostatnie żubry – co wiadomo o misji Hermana Knothego w Puszczy Białowieskiej w 1919 roku?
Szata roślinna wybranych śródleśnych oczek wodnych Narol (Roztocze)
STRESZCZENIE
Flora i zbiorowiska roślinne oczek wodnych są cennymi elementami środowiska przyrodniczego, zasługującym na szczególną ochronę, ze względu na ważne funkcje ekologiczne. W pracy przedstawiono wyniki badań nad szatą roślinną czterech, śródleśnych oczek wodnych występujących na terenie gminy Narol. Wszystkie analizowane obiekty są objęte ochroną w formie użytków ekologicznych. Zostały utworzone w celu ochrony pozostałości naturalnych ekosystemów śródleśnych jezior, mających znaczenie dla zachowania bioróżnorodności gatunkowej i typów środowisk oraz unikatowych zasobów genowych.
Zbiorniki wodne występujące na badanym terenie, nie były dotąd poddane szczegółowym analizom botanicznym, dlatego celem badań było sporządzenie charakterystyki szaty roślinnej wybranych śródleśnych oczek wodnych gminy Narol. Badania terenowe zostały przeprowadzone w sezonie wegetacyjnym 2019. Polegały one na sporządzeniu spisów florystycznych roślin naczyniowych i mchów oraz wykonaniu zdjęć fitosocjologicznych metodą Brauna-Blanqueta.
Analiza flory badanych oczek wodnych wykazała występowanie w ich obrębie 6 gatunków mchów oraz 194 gatunków roślin naczyniowych. We florze naczyniowej badanych obiektów dominowały gatunki rodzime (183) stanowiące 94,3% ogółu flory. Znikoma liczba gatunków obcego pochodzenia w florze świadczy o jej dużej naturalności, co potwierdza wskaźnik antropofityzacji flory (5,6%). Spośród form życiowych blisko połowę (49,5%) stanowiły hemikryptofity, natomiast pozostałe grupy miały niewielki udział. W wyniku przeprowadzonej inwentaryzacji oczek wodnych stwierdzono 2 gatunki objęte ochroną ścisłą (Drosera rotundifolia, Trapa natans) oraz 7 objętych ochroną częściową (Lycopodium annotinum, Nymphaea alba, Pyrola minor, Pleurozium schreberi, Polytrichum strictum, Sphagum fallax, Sphagnum palustre). Z gatunków zagrożonych odnotowano 4 taksony (Drosera rotundifolia, Lycopodium annotinum, Utricularia vulgaris, Trapa natans).
Na podstawie 46 zdjęć fitosocjologicznych wyróżniono 13 zbiorowisk roślinnych: Potametum natantis, Numpharo-Nymphaeetum albae, Scirpetum lacustris, Sagittario-Sparganietum emersi, Eleocharitetum palustris, Phragmitetum australis, Typhetum latifoliae, Glycerietum maximae, Caricetum gracilis, Caricetum vesicariae, Phalaridetum arundinaceae, Sparganio-Glycerietum fluitantis, zbiorowisko z Sphagnum fallax. Większość z nich to pospolite w skali kraju fitocenozy roślinne, z wyjątkiem zbiorowiska z Sphagnum fallax, które należy do zanikających oligotroficznych torfowisk.
Stan poznania pszczół (Hymenoptera, Apoidea, Apiformes) w parkach krajobrazowych środkowej Polski
STRESZCZENIE
W oparciu o dane z piśmiennictwa i materiały niepublikowane przedstawiono aktualny stan poznania fauny pszczół w dziewięciu parkach krajobrazowych środkowej Polski: Bolimowskim PK, Brudzeńskim PK, Gostynińsko-Włocławskim PK, PK Międzyrzecza Warty i Widawki, PK Wzniesień Łódzkich, Przedborskim PK, Spalskim PK, Sulejowskim PK i Załęczańskim PK. Łącznie wykazano 265 gatunków pszczół, co stanowi 55,5% fauny krajowej tej grupy owadów. Zróżnicowanie gatunkowe pszczół najlepiej poznano w PK Wzniesień Łódzkich (186 taksonów), Bolimowskim PK (144) i PK Międzyrzecza Warty i Widawki (133).
W analizowanym zgrupowaniu pszczół 40 gatunków (15,1%) należy do taksonów zagrożonych wyginięciem w Polsce. Największy procentowy udział gatunków zagrożonych stwierdzono w apidofaunie Gostynińsko-Włocławskiego PK - 13,8%, Spalskiego PK - 13,0% i PK Międzyrzecza Warty i Widawki - 12,0%. Na uwagę zasługuje fakt, że Sphecodes marginatus, mający status gatunku wymarłego (kategoria EX), został wykazany w środkowej Polsce z 4 parków. Natomiast krytycznie zagrożona (CR) porobnica paskowana Amegilla quardifasciata, stwierdzona została w ostatnich latach w Stanisławowie, w sąsiedztwie Spalskiego PK.
W pracy podano przyczyny zagrożeń pszczół w krajobrazie odkrytym oraz omówiono metody ochrony czynnej stosowane w parkach krajobrazowych środkowej Polski.
Ichtiofauna rezerwatów przyrody Wdeckiego Parku Krajobrazowego
STRESZCZENIE
W pracy analizowano ichtiofaunę rezerwatów przyrody Jezioro Ciche oraz Jezioro Piaseczno znajdujących się na obszarze Wdeckiego Parku Krajobrazowego. Ryby były łowione w denne i pelagiczne sieci typu nordyckiego zgodnie z europejskim standardem (CEN 2005). Sieci o zróżnicowanych rozmiarach oczek umożliwiają złowienie wielu gatunków ryb o różnych rozmiarach ciała. W trzech zbadanych jeziorach stwierdzono łącznie 18 gatunków ryb należących do pięciu rodzin. Jeziora różniące się pochodzeniem oraz cechami morfometrycznymi miały odmienny skład gatunkowy, zagęszczenie oraz strukturę zespołów ryb. Bogactwo gatunkowe zespołów ryb badanych jezior wahało się od 4 do 16 gatunków. Tylko wzdręga (Scardinius erythrophthalmus) występowała we wszystkich jeziorach. Największe bogactwo gatunkowe stwierdzono w Jeziorze Ciche, które posiada połączenie ze zbiornikiem Żur, a najmniejsze w izolowanym i najmniejszym Jeziorze Żabinek. Badane jeziora, jako elementy krajobrazu Wdeckiego Parku Krajobrazowego, odgrywają ważną rolę w ochronie rzadkich i narażonych na wyginięcie gatunków ryb. Ze względu na ochronę rzadkich gatunków ryb, wśród badanych jezior najważniejszą rolę spełnia rezerwat przyrody Jezioro Piaseczno. Natomiast z punktu widzenia ochrony regionalnej fauny ryb, wszystkie trzy jeziora są ważnymi obiektami przyrodniczymi. Istotne różnice składu gatunkowego i struktury zespołów ryb między badanymi jeziorami są ważnym czynnikiem w utrzymaniu ogólnej różnorodności regionalnej ichtiofauny.
Czy wydra (Lutra lutra) może zasiedlać jeziora dystroficzne?
STRESZCZENIE
Badania były prowadzone na terenie Wigierskiego Parku Narodowego w okresie 26.06-10.12.2019r. W roku poprzedzającym badania (2018 rok) przeprowadzona została inwentaryzacja wydry (Romanowski i in. 2018) przy użyciu standardowej metody badań. Na wszystkich zbiornikach i ciekach wodnych Parku wyznaczono 59 punktów inwentaryzacyjnych. Wyniki inwentaryzacji wykazały obecność wydry w obszarze 39 punktów inwentaryzacyjnych. Wydra występowała w 22 jeziorach o typach limnologicznych: mezo-eutroficznym, eutroficznym, stawowym, oraz we wszystkich rzekach Parku, jak również w obszarze 3 punktów inwentaryzacyjnych wyznaczonych na rowach melioracyjnych. Jeziorami gdzie nie stwierdzono występowania wydry były wszystkie „suchary" - jeziora dystroficzne. Panujące w większości jezior dystroficznych WPN hydrochemiczne warunki siedliskowe, sprzyjają utrzymaniu dysharmoniczności tych ekosystemów wodnych, co wpływa na niewielką różnorodność gatunkową ryb stanowiących podstawowy pokarm wydry. Dlatego w 2019 roku, w celu weryfikacji otrzymanych wyników, w obszarze wszystkich „sucharów" Parku rozmieszczono fotopułapki oraz naturalny atraktant wabiący drapieżniki. Wydry wabiono przy użyciu wydzieliny stroju bobrowego (castoreum) oraz przyodbytowych gruczołów analnych bobra europejskiego. Na brzegach 19. jezior dystroficznych założono po 1. powierzchni badawczej. W przeciągu całego okresu badawczego atraktant był uzupełniany przed fotopułapkami 3-krotnie. Ponadto określono jaki wpływ na zasiedlenia zbiornika przez wydrę może mieć dostępność jej podstawowego pokarmu - ryb. Podczas badań podjęto też próbę wskazania czy czynniki antropogeniczne oraz odległość „sucharów" od dużych jezior i nieuregulowanych rzek, mogą mieć wpływ na występowanie wydry w obszarach jezior dystroficznych.
Fotopułapki rozmieszczone w obszarze 19. jezior dystroficznych wykazały obecność wydry w obszarze 6. jezior. W większości przypadków (5 powierzchni badawczych), obecność wydry rejestrowano w okresie późnojesiennym - listopadzie, na 1. powierzchni w lipcu. W „sucharach", w których stwierdzono wydrę, rejestracja jej obecności była jednorazowa. Stwierdzono, iż liczebność gatunków ryb, które stanowią podstawowy, całoroczny pokarm wydry, nie wpływa na obecność wydry w obszarze „sucharów". W większości przypadków wydrę stwierdzono w jeziorach dystroficznych o najmniejszej różnorodności gatunkowej ryb. Analizując układ przestrzenny rozmieszczenia gatunku w obszarze Parku, stwierdzono, iż na obecność wydry nie wpływa antropopresja w postaci zabudowy mieszkalnej oraz gospodarskiej. Wykazano też, iż odległość od dużych jezior i nieuregulowanych rzek może mieć wpływ na obecność wydry w obszarach jezior dystroficznych. Aż 3 z 6 „sucharów" w obszarze których zarejestrowano obecność tej łasicowatej, położone są w odległości mniejszej niż 200 m. Analiza wyników pokazała, iż również rowy melioracyjne mogą kanalizować migrację zwierząt w kierunku „sucharów".
KRONIKA
Lekarz białowieskich żubrów w 30. rocznicę śmierci Wiaczesława Demiaszkiewicza (1907-1990)
Odnaleźć i ocalić ostatnie żubry - co wiadomo o misji Hermana Knothego
w Puszczy Białowieskiej w 1919 roku?
STRESZCZENIE
Artykuł przedstawia misję Hermana Knothego w Puszczy Białowieskiej w marcu 1919 r. Wschodzące władze polskie powierzyły Knothe, przyrodnikowi i myśliwemu, zadanie znalezienia ostatniego żubra w lesie białowieskim w celu uratowania gatunku. Misja zakończyła się niepowodzeniem: ostatni zaobserwowany żubr został zabity przez kłusowników. Opis misji został przygotowany na prośbę Jana Sztolcmana, który później go opublikował. Dzięki misji Knothego znana jest zarówno data zabicia jednego z ostatnich żubrów białowieskich, jak i starania polskiej administracji o uratowanie gatunku. Później Herman Knothe brał czynny udział w restytucji żubra w Puszczy Białowieskiej.
PRZEMYSŁAW BROGOWSKI, TOMASZ WÓJCIK — Szata roślinna wybranych śródleśnych oczek wodnych gminy Narol (Roztocze)
JAN K. KOWALCZYK, TADEUSZ KURZAC, EWELINA MOTYKA, KATARZYNA KRAKOWSKA — Stan poznania pszczół (Hymenoptera, Apoidea, Apiformes) w parkach krajobrazowych środkowej Polski
ANDRZEJ KAPUSTA, TOMASZ K. CZARKOWSKI, MARINA KIRICHENKO-BABKO, ROMAN BABKO — Ichtiofauna rezerwatów przyrody Wdeckiego Parku Krajobrazowego
BOGDAN WZIĄTEK, WOJCIECH MISIUKIEWICZ — Czy wydra (Lutra lutra) może zasiedlać jeziora dystroficzne?
KRONIKA
PIOTR BAJKO — Lekarz białowieskich żubrów. W 30. rocznicę śmierci Wiaczesława Demiaszkiewicza (1907-1990)
PIOTR DASZKIEWICZ, TOMASZ SAMOJLIK, AURIKA RIČKIENE, ANASTASIA FEDOTOVA — Odnaleźć i ocalić ostatnie żubry – co wiadomo o misji Hermana Knothego w Puszczy Białowieskiej w 1919 roku?
Szata roślinna wybranych śródleśnych oczek wodnych Narol (Roztocze)
STRESZCZENIE
Flora i zbiorowiska roślinne oczek wodnych są cennymi elementami środowiska przyrodniczego, zasługującym na szczególną ochronę, ze względu na ważne funkcje ekologiczne. W pracy przedstawiono wyniki badań nad szatą roślinną czterech, śródleśnych oczek wodnych występujących na terenie gminy Narol. Wszystkie analizowane obiekty są objęte ochroną w formie użytków ekologicznych. Zostały utworzone w celu ochrony pozostałości naturalnych ekosystemów śródleśnych jezior, mających znaczenie dla zachowania bioróżnorodności gatunkowej i typów środowisk oraz unikatowych zasobów genowych.
Zbiorniki wodne występujące na badanym terenie, nie były dotąd poddane szczegółowym analizom botanicznym, dlatego celem badań było sporządzenie charakterystyki szaty roślinnej wybranych śródleśnych oczek wodnych gminy Narol. Badania terenowe zostały przeprowadzone w sezonie wegetacyjnym 2019. Polegały one na sporządzeniu spisów florystycznych roślin naczyniowych i mchów oraz wykonaniu zdjęć fitosocjologicznych metodą Brauna-Blanqueta.
Analiza flory badanych oczek wodnych wykazała występowanie w ich obrębie 6 gatunków mchów oraz 194 gatunków roślin naczyniowych. We florze naczyniowej badanych obiektów dominowały gatunki rodzime (183) stanowiące 94,3% ogółu flory. Znikoma liczba gatunków obcego pochodzenia w florze świadczy o jej dużej naturalności, co potwierdza wskaźnik antropofityzacji flory (5,6%). Spośród form życiowych blisko połowę (49,5%) stanowiły hemikryptofity, natomiast pozostałe grupy miały niewielki udział. W wyniku przeprowadzonej inwentaryzacji oczek wodnych stwierdzono 2 gatunki objęte ochroną ścisłą (Drosera rotundifolia, Trapa natans) oraz 7 objętych ochroną częściową (Lycopodium annotinum, Nymphaea alba, Pyrola minor, Pleurozium schreberi, Polytrichum strictum, Sphagum fallax, Sphagnum palustre). Z gatunków zagrożonych odnotowano 4 taksony (Drosera rotundifolia, Lycopodium annotinum, Utricularia vulgaris, Trapa natans).
Na podstawie 46 zdjęć fitosocjologicznych wyróżniono 13 zbiorowisk roślinnych: Potametum natantis, Numpharo-Nymphaeetum albae, Scirpetum lacustris, Sagittario-Sparganietum emersi, Eleocharitetum palustris, Phragmitetum australis, Typhetum latifoliae, Glycerietum maximae, Caricetum gracilis, Caricetum vesicariae, Phalaridetum arundinaceae, Sparganio-Glycerietum fluitantis, zbiorowisko z Sphagnum fallax. Większość z nich to pospolite w skali kraju fitocenozy roślinne, z wyjątkiem zbiorowiska z Sphagnum fallax, które należy do zanikających oligotroficznych torfowisk.
Stan poznania pszczół (Hymenoptera, Apoidea, Apiformes) w parkach krajobrazowych środkowej Polski
STRESZCZENIE
W oparciu o dane z piśmiennictwa i materiały niepublikowane przedstawiono aktualny stan poznania fauny pszczół w dziewięciu parkach krajobrazowych środkowej Polski: Bolimowskim PK, Brudzeńskim PK, Gostynińsko-Włocławskim PK, PK Międzyrzecza Warty i Widawki, PK Wzniesień Łódzkich, Przedborskim PK, Spalskim PK, Sulejowskim PK i Załęczańskim PK. Łącznie wykazano 265 gatunków pszczół, co stanowi 55,5% fauny krajowej tej grupy owadów. Zróżnicowanie gatunkowe pszczół najlepiej poznano w PK Wzniesień Łódzkich (186 taksonów), Bolimowskim PK (144) i PK Międzyrzecza Warty i Widawki (133).
W analizowanym zgrupowaniu pszczół 40 gatunków (15,1%) należy do taksonów zagrożonych wyginięciem w Polsce. Największy procentowy udział gatunków zagrożonych stwierdzono w apidofaunie Gostynińsko-Włocławskiego PK - 13,8%, Spalskiego PK - 13,0% i PK Międzyrzecza Warty i Widawki - 12,0%. Na uwagę zasługuje fakt, że Sphecodes marginatus, mający status gatunku wymarłego (kategoria EX), został wykazany w środkowej Polsce z 4 parków. Natomiast krytycznie zagrożona (CR) porobnica paskowana Amegilla quardifasciata, stwierdzona została w ostatnich latach w Stanisławowie, w sąsiedztwie Spalskiego PK.
W pracy podano przyczyny zagrożeń pszczół w krajobrazie odkrytym oraz omówiono metody ochrony czynnej stosowane w parkach krajobrazowych środkowej Polski.
Ichtiofauna rezerwatów przyrody Wdeckiego Parku Krajobrazowego
STRESZCZENIE
W pracy analizowano ichtiofaunę rezerwatów przyrody Jezioro Ciche oraz Jezioro Piaseczno znajdujących się na obszarze Wdeckiego Parku Krajobrazowego. Ryby były łowione w denne i pelagiczne sieci typu nordyckiego zgodnie z europejskim standardem (CEN 2005). Sieci o zróżnicowanych rozmiarach oczek umożliwiają złowienie wielu gatunków ryb o różnych rozmiarach ciała. W trzech zbadanych jeziorach stwierdzono łącznie 18 gatunków ryb należących do pięciu rodzin. Jeziora różniące się pochodzeniem oraz cechami morfometrycznymi miały odmienny skład gatunkowy, zagęszczenie oraz strukturę zespołów ryb. Bogactwo gatunkowe zespołów ryb badanych jezior wahało się od 4 do 16 gatunków. Tylko wzdręga (Scardinius erythrophthalmus) występowała we wszystkich jeziorach. Największe bogactwo gatunkowe stwierdzono w Jeziorze Ciche, które posiada połączenie ze zbiornikiem Żur, a najmniejsze w izolowanym i najmniejszym Jeziorze Żabinek. Badane jeziora, jako elementy krajobrazu Wdeckiego Parku Krajobrazowego, odgrywają ważną rolę w ochronie rzadkich i narażonych na wyginięcie gatunków ryb. Ze względu na ochronę rzadkich gatunków ryb, wśród badanych jezior najważniejszą rolę spełnia rezerwat przyrody Jezioro Piaseczno. Natomiast z punktu widzenia ochrony regionalnej fauny ryb, wszystkie trzy jeziora są ważnymi obiektami przyrodniczymi. Istotne różnice składu gatunkowego i struktury zespołów ryb między badanymi jeziorami są ważnym czynnikiem w utrzymaniu ogólnej różnorodności regionalnej ichtiofauny.
Czy wydra (Lutra lutra) może zasiedlać jeziora dystroficzne?
STRESZCZENIE
Badania były prowadzone na terenie Wigierskiego Parku Narodowego w okresie 26.06-10.12.2019r. W roku poprzedzającym badania (2018 rok) przeprowadzona została inwentaryzacja wydry (Romanowski i in. 2018) przy użyciu standardowej metody badań. Na wszystkich zbiornikach i ciekach wodnych Parku wyznaczono 59 punktów inwentaryzacyjnych. Wyniki inwentaryzacji wykazały obecność wydry w obszarze 39 punktów inwentaryzacyjnych. Wydra występowała w 22 jeziorach o typach limnologicznych: mezo-eutroficznym, eutroficznym, stawowym, oraz we wszystkich rzekach Parku, jak również w obszarze 3 punktów inwentaryzacyjnych wyznaczonych na rowach melioracyjnych. Jeziorami gdzie nie stwierdzono występowania wydry były wszystkie „suchary" - jeziora dystroficzne. Panujące w większości jezior dystroficznych WPN hydrochemiczne warunki siedliskowe, sprzyjają utrzymaniu dysharmoniczności tych ekosystemów wodnych, co wpływa na niewielką różnorodność gatunkową ryb stanowiących podstawowy pokarm wydry. Dlatego w 2019 roku, w celu weryfikacji otrzymanych wyników, w obszarze wszystkich „sucharów" Parku rozmieszczono fotopułapki oraz naturalny atraktant wabiący drapieżniki. Wydry wabiono przy użyciu wydzieliny stroju bobrowego (castoreum) oraz przyodbytowych gruczołów analnych bobra europejskiego. Na brzegach 19. jezior dystroficznych założono po 1. powierzchni badawczej. W przeciągu całego okresu badawczego atraktant był uzupełniany przed fotopułapkami 3-krotnie. Ponadto określono jaki wpływ na zasiedlenia zbiornika przez wydrę może mieć dostępność jej podstawowego pokarmu - ryb. Podczas badań podjęto też próbę wskazania czy czynniki antropogeniczne oraz odległość „sucharów" od dużych jezior i nieuregulowanych rzek, mogą mieć wpływ na występowanie wydry w obszarach jezior dystroficznych.
Fotopułapki rozmieszczone w obszarze 19. jezior dystroficznych wykazały obecność wydry w obszarze 6. jezior. W większości przypadków (5 powierzchni badawczych), obecność wydry rejestrowano w okresie późnojesiennym - listopadzie, na 1. powierzchni w lipcu. W „sucharach", w których stwierdzono wydrę, rejestracja jej obecności była jednorazowa. Stwierdzono, iż liczebność gatunków ryb, które stanowią podstawowy, całoroczny pokarm wydry, nie wpływa na obecność wydry w obszarze „sucharów". W większości przypadków wydrę stwierdzono w jeziorach dystroficznych o najmniejszej różnorodności gatunkowej ryb. Analizując układ przestrzenny rozmieszczenia gatunku w obszarze Parku, stwierdzono, iż na obecność wydry nie wpływa antropopresja w postaci zabudowy mieszkalnej oraz gospodarskiej. Wykazano też, iż odległość od dużych jezior i nieuregulowanych rzek może mieć wpływ na obecność wydry w obszarach jezior dystroficznych. Aż 3 z 6 „sucharów" w obszarze których zarejestrowano obecność tej łasicowatej, położone są w odległości mniejszej niż 200 m. Analiza wyników pokazała, iż również rowy melioracyjne mogą kanalizować migrację zwierząt w kierunku „sucharów".
KRONIKA
Lekarz białowieskich żubrów w 30. rocznicę śmierci Wiaczesława Demiaszkiewicza (1907-1990)
Odnaleźć i ocalić ostatnie żubry - co wiadomo o misji Hermana Knothego
w Puszczy Białowieskiej w 1919 roku?
STRESZCZENIE
Artykuł przedstawia misję Hermana Knothego w Puszczy Białowieskiej w marcu 1919 r. Wschodzące władze polskie powierzyły Knothe, przyrodnikowi i myśliwemu, zadanie znalezienia ostatniego żubra w lesie białowieskim w celu uratowania gatunku. Misja zakończyła się niepowodzeniem: ostatni zaobserwowany żubr został zabity przez kłusowników. Opis misji został przygotowany na prośbę Jana Sztolcmana, który później go opublikował. Dzięki misji Knothego znana jest zarówno data zabicia jednego z ostatnich żubrów białowieskich, jak i starania polskiej administracji o uratowanie gatunku. Później Herman Knothe brał czynny udział w restytucji żubra w Puszczy Białowieskiej.
CONTENTS
PRZEMYSŁAW BROGOWSKI, TOMASZ WÓJCIK — Vegetation cover of selected mid-forest ponds in Narol commune (Roztocze)
JAN K. KOWALCZYK, TADEUSZ KURZAC, EWELINA MOTYKA, KATARZYNA KRAKOWSKA — The state of knowledge of bees (Hymenoptera, Apoidea, Apiformes) inhabiting landscape parks in central Poland
ANDRZEJ KAPUSTA, TOMASZ K. CZARKOWSKI, MARINA KIRICHENKO-BABKO, ROMAN BABKO — Fish fauna of the nature reserves in Wda Landscape Park
BOGDAN WZIĄTEK, WOJCIECH MISIUKIEWICZ — Can an otter (Lutra lutra) inhabit dystrophic lakes?
CHRONICLE
PIOTR BAJKO — Doctor of Białowieża bison. On the 30th anniversary of the death of Wiaczesław Demiaszkiewicz (1907-1990)
PIOTR DASZKIEWICZ, TOMASZ SAMOJLIK, AURIKA RIČKIENE, ANASTASIA FEDOTOVA — Find and save the last European bison – what is known about the mission of Herman Knothe in Białowieża Primeval Forest in 1919?
Vegetation cover of selected mid-forest ponds in Narol commune (Roztocze)
SUMMARY
Pond flora and plant formations are valuable elements of the natural environment deserving special protection due to their important ecological functions. This paper presents the results of analyses of the vegetation of four mid-forest ponds from Narol commune. All objects are under protection as ecological sites. They were established to protect the remains of natural ecosystems of mid-forest lakes, which are important for the preservation of species biodiversity, types of environments, and unique genetic resources.
The water reservoirs in the study area have not been subjected to detailed botanical analyses to date; hence, the aim of the study was to characterise the vegetation of selected mid-forest ponds in Narol commune. The field study was carried out in the 2019 growing season. It consisted in preparation of floristic inventories of vascular plants and mosses, and phytosociological relevés using the Braun-Blanquet method.
The analysis of the flora of the ponds revealed the presence of six species of mosses and 194 species of vascular plants. The vascular flora of the studied objects was dominated by native species (183) representing 94.3% of the total flora. The inconsiderable number of alien species evidences the high naturalness of the flora, which is confirmed by the flora anthropophytization index (5.6%). Nearly half of all the life forms were represented by hemicryptophytes (49.5%), whereas the other groups accounted for a small percentage. The inventory of the ponds revealed the presence of two strictly protected species (Drosera rotundifolia and Trapa natans) and seven partially protected species (Lycopodium annotinum, Nymphaea alba, Pyrola minor, Pleurozium schreberi, Polytrichum strictum, Sphagum fallax and Sphagnum palustre). There were also 4 taxa of endangered species (Drosera rotundifolia, Lycopodium annotinum, Utricularia vulgaris and Trapa natans).
Based on the 46 analysed phytosociological relevés, 13 plant communities were distinguished: Potametum natantis, Nupharo-Nymphaeetum albae, Scirpetum lacustris, Sagittario-Sparganietum emersi, Eleocharitetum palustris, Phragmitetum australis, Typhetum latifoliae, Glycerietum maximae, Caricetum gracilis, Caricetum vesicariae, Phalaridetum arundinaceae and Sparganio-Glycerietum fluitantis, and a community with Sphagnum fallax. Most of them are plant phytocoenoses that are common in the country, with the exception of the community with Sphagnum fallax, which is one of the disappearing oligotrophic peatbogs.
The state of knowledge of bees (Hymenoptera, Apoidea, Apiformes) inhabiting landscape parks in central Poland
SUMMARY
Based on literature data and unpublished material, the current state of knowledge of bee fauna is presented in 9 landscape parks of central Poland: Bolimów Landscape Park, Brudzeń Landscape Park, Gostynin-Włocławek Landscape Park, Warta-Widawka Landscape Park, Wzniesienia Łódzkie Landscape Park, Przedbórz Landscape Park, Spała Landscape Park, Sulejów Landscape Park and Załęcze Landscape Park. 265 species of bees were found in total, which constitutes 55% of domestic fauna in this group of insects. The species diversity of bees is best known in Wzniesienia Łódzkie Landscape Park (186 taxa), Bolimów Landscape Park (144) and Warta-Widawka Landscape Park (133).
In the analysed community of bees, 40 species (15.1%) belong to the taxa that is endangered with extinction in Poland. The highest percentage of endangered species was found in bee fauna in Gostynin-Włocławek Landscape Park - 13.8%, Spała Landscape Park - 13.0%[E1] and Warta-Widawka Landscape Park - 12.0%. It is worth noting that Sphecodes marginatus, has the status of an extinct species (category EX), which was recorded in 4 parks in central Poland. While the critically endangered (CR) Amegilla quardifasciata has been found in the [E2] recent years in Stanisławów, in the vicinity of [E3] Spała Landscape Park.
This paper presents the causes as to why bees are endangered in the open landscape. Active protection methods used in saving bees of landscape parks are also discussed.
FISH FAUNA OF THE NATURE RESERVES IN WDA LANDSCAPE PARK
SUMMARY
We conducted a fish survey in lakes in two nature reserves located in the Wda Landscape Park. All fish were caught in accordance with the European standard (CEN 2005) by using benthic and pelagic multi-mesh gillnets. The different mesh sizes allow a wide range of fish sizes to be caught, and can be used to estimate the size structure of fish populations in a cost-effective way. A total of 18 fish species belonging to five families were confirmed in the three lakes. The lakes, which differ in origin and morphometric features, had different fish species compositions, densities, and composition structures. The species abundance of the fish in the lakes ranged from four to 16 species. Only Rudd (Scardinius erythrophthalmus) occurred in all of the lakes. The greatest species abundance was confirmed in the lake that is connected to the Wda River. These lakes, which are elements of the Wda Landscape Park, play important roles in the preservation of fish species that are rare and threatened with extinction. The nature preserve of Lake Piaseczno plays the most important role of the lakes analysed in protecting rare fish species; however, all three lakes are important natural elements in the protection of regional fish fauna. The significant differences among the lakes are important factors in maintaining the overall diversity of the regional ichthyofauna.
Can an otter (Lutra lutra) inhabit dystrophic lakes?
SUMMARY
The research was conducted in Wigry National Park in the period from 26/06 to 10/12/2019. In the year preceding the study (2018) the otter inventory was conducted (Romanowski et al. 2018) using the standard testing method. On all reservoirs and watercourses of the Park 59 inventory points were designated. The results of the inventory showed the presence of otters in the area covering 39 inventory points. The otter was found on 22 lakes with limnological types: meso-eutrophic, eutrophic, ponds and on all rivers of the Park, as well as in the area of 3 inventory points designated on drainage ditches. The lakes where no otters were found were all "suchary" - dystrophic lakes. The hydrochemical habitat conditions prevailing in most dystrophic lakes of Wigry National Park are conducive to maintaining the disharmony of these aquatic ecosystems, which affects the small species diversity of fish, which are the basic food of the otter. That is why in 2019, in order to verify the obtained results, photo-traps as well as a natural attractant for predators were placed in the area of all "suchary" lakes of the Park. Otters were attracted using the secretions of the castor sacs (castoreum) and anal glands of the European beaver. On the shores of 19 dystrophic lakes, 1 research plot was established. During the whole research period, the attractant was supplemented three times next to the camera traps. In addition, the impact of the availability of the basic food - fish on settling the reservoir by otter was analysed. The research also attempted to indicate whether the occurrence of otter in "suchary" lakes is affected by anthropogenic factors and the distance of these dystrophic reservoirs from large lakes and unregulated rivers.
Camera traps located by 19 dystrophic lakes showed the presence of otters in the area of 6 lakes. In most cases (5 research areas), the presence of otters was recorded in the late autumn - November (one research area - in July). In each of these cases the presence of otters was registered once. It was found that the abundance of fish species, which constitute the basic food of the otter throughout the year, does not affect the presence of otters in the area of "suchary" lakes. In most cases, the otter was found on dystrophic lakes with the least fish species diversity. Analysing the spatial distribution of species in the Park, it was found that the presence of otters is not affected by human pressure in the form of residential and farm buildings. It has also been shown that the distance from large lakes and unregulated rivers can affect the presence of otters in areas of dystrophic lakes. As many as 3 out of 6 such lakes where this species was recorded are located less than 200 m away. The analysis of the results also showed that drainage ditches can direct the migration of animals towards "suchary" lakes.
CHRONICLE
Doctor of Białowieża bison On the 30th anniversary of the death of Wiaczesław Demiaszkiewicz (1907-1990)
Find and save the last European bison - what is known about the mission of Herman Knothe
in Białowieża Primeval Forest in 1919?
SUMMARY
The article presents the mission of Herman Knothe to Białowieża Primeval Forest in March 1919. Emerging Polish authorities entrusted Knothe, a naturalist and hunter, with the task of finding the last European bison in the forest of Białowieża to save the species. The mission failed: the last observed bison was killed by poachers. The description of the mission was prepared at the request of Jan Sztolcman, who later published it. Thanks to Knothe's mission, both the date of killing one of the last Białowieża bison and the efforts undertaken by the Polish administration to save the species are known. Later, Herman Knothe took an active part in the restitution of European bison in Białowieża Primeval Forest.
PRZEMYSŁAW BROGOWSKI, TOMASZ WÓJCIK — Vegetation cover of selected mid-forest ponds in Narol commune (Roztocze)
JAN K. KOWALCZYK, TADEUSZ KURZAC, EWELINA MOTYKA, KATARZYNA KRAKOWSKA — The state of knowledge of bees (Hymenoptera, Apoidea, Apiformes) inhabiting landscape parks in central Poland
ANDRZEJ KAPUSTA, TOMASZ K. CZARKOWSKI, MARINA KIRICHENKO-BABKO, ROMAN BABKO — Fish fauna of the nature reserves in Wda Landscape Park
BOGDAN WZIĄTEK, WOJCIECH MISIUKIEWICZ — Can an otter (Lutra lutra) inhabit dystrophic lakes?
CHRONICLE
PIOTR BAJKO — Doctor of Białowieża bison. On the 30th anniversary of the death of Wiaczesław Demiaszkiewicz (1907-1990)
PIOTR DASZKIEWICZ, TOMASZ SAMOJLIK, AURIKA RIČKIENE, ANASTASIA FEDOTOVA — Find and save the last European bison – what is known about the mission of Herman Knothe in Białowieża Primeval Forest in 1919?
Vegetation cover of selected mid-forest ponds in Narol commune (Roztocze)
SUMMARY
Pond flora and plant formations are valuable elements of the natural environment deserving special protection due to their important ecological functions. This paper presents the results of analyses of the vegetation of four mid-forest ponds from Narol commune. All objects are under protection as ecological sites. They were established to protect the remains of natural ecosystems of mid-forest lakes, which are important for the preservation of species biodiversity, types of environments, and unique genetic resources.
The water reservoirs in the study area have not been subjected to detailed botanical analyses to date; hence, the aim of the study was to characterise the vegetation of selected mid-forest ponds in Narol commune. The field study was carried out in the 2019 growing season. It consisted in preparation of floristic inventories of vascular plants and mosses, and phytosociological relevés using the Braun-Blanquet method.
The analysis of the flora of the ponds revealed the presence of six species of mosses and 194 species of vascular plants. The vascular flora of the studied objects was dominated by native species (183) representing 94.3% of the total flora. The inconsiderable number of alien species evidences the high naturalness of the flora, which is confirmed by the flora anthropophytization index (5.6%). Nearly half of all the life forms were represented by hemicryptophytes (49.5%), whereas the other groups accounted for a small percentage. The inventory of the ponds revealed the presence of two strictly protected species (Drosera rotundifolia and Trapa natans) and seven partially protected species (Lycopodium annotinum, Nymphaea alba, Pyrola minor, Pleurozium schreberi, Polytrichum strictum, Sphagum fallax and Sphagnum palustre). There were also 4 taxa of endangered species (Drosera rotundifolia, Lycopodium annotinum, Utricularia vulgaris and Trapa natans).
Based on the 46 analysed phytosociological relevés, 13 plant communities were distinguished: Potametum natantis, Nupharo-Nymphaeetum albae, Scirpetum lacustris, Sagittario-Sparganietum emersi, Eleocharitetum palustris, Phragmitetum australis, Typhetum latifoliae, Glycerietum maximae, Caricetum gracilis, Caricetum vesicariae, Phalaridetum arundinaceae and Sparganio-Glycerietum fluitantis, and a community with Sphagnum fallax. Most of them are plant phytocoenoses that are common in the country, with the exception of the community with Sphagnum fallax, which is one of the disappearing oligotrophic peatbogs.
The state of knowledge of bees (Hymenoptera, Apoidea, Apiformes) inhabiting landscape parks in central Poland
SUMMARY
Based on literature data and unpublished material, the current state of knowledge of bee fauna is presented in 9 landscape parks of central Poland: Bolimów Landscape Park, Brudzeń Landscape Park, Gostynin-Włocławek Landscape Park, Warta-Widawka Landscape Park, Wzniesienia Łódzkie Landscape Park, Przedbórz Landscape Park, Spała Landscape Park, Sulejów Landscape Park and Załęcze Landscape Park. 265 species of bees were found in total, which constitutes 55% of domestic fauna in this group of insects. The species diversity of bees is best known in Wzniesienia Łódzkie Landscape Park (186 taxa), Bolimów Landscape Park (144) and Warta-Widawka Landscape Park (133).
In the analysed community of bees, 40 species (15.1%) belong to the taxa that is endangered with extinction in Poland. The highest percentage of endangered species was found in bee fauna in Gostynin-Włocławek Landscape Park - 13.8%, Spała Landscape Park - 13.0%[E1] and Warta-Widawka Landscape Park - 12.0%. It is worth noting that Sphecodes marginatus, has the status of an extinct species (category EX), which was recorded in 4 parks in central Poland. While the critically endangered (CR) Amegilla quardifasciata has been found in the [E2] recent years in Stanisławów, in the vicinity of [E3] Spała Landscape Park.
This paper presents the causes as to why bees are endangered in the open landscape. Active protection methods used in saving bees of landscape parks are also discussed.
FISH FAUNA OF THE NATURE RESERVES IN WDA LANDSCAPE PARK
SUMMARY
We conducted a fish survey in lakes in two nature reserves located in the Wda Landscape Park. All fish were caught in accordance with the European standard (CEN 2005) by using benthic and pelagic multi-mesh gillnets. The different mesh sizes allow a wide range of fish sizes to be caught, and can be used to estimate the size structure of fish populations in a cost-effective way. A total of 18 fish species belonging to five families were confirmed in the three lakes. The lakes, which differ in origin and morphometric features, had different fish species compositions, densities, and composition structures. The species abundance of the fish in the lakes ranged from four to 16 species. Only Rudd (Scardinius erythrophthalmus) occurred in all of the lakes. The greatest species abundance was confirmed in the lake that is connected to the Wda River. These lakes, which are elements of the Wda Landscape Park, play important roles in the preservation of fish species that are rare and threatened with extinction. The nature preserve of Lake Piaseczno plays the most important role of the lakes analysed in protecting rare fish species; however, all three lakes are important natural elements in the protection of regional fish fauna. The significant differences among the lakes are important factors in maintaining the overall diversity of the regional ichthyofauna.
Can an otter (Lutra lutra) inhabit dystrophic lakes?
SUMMARY
The research was conducted in Wigry National Park in the period from 26/06 to 10/12/2019. In the year preceding the study (2018) the otter inventory was conducted (Romanowski et al. 2018) using the standard testing method. On all reservoirs and watercourses of the Park 59 inventory points were designated. The results of the inventory showed the presence of otters in the area covering 39 inventory points. The otter was found on 22 lakes with limnological types: meso-eutrophic, eutrophic, ponds and on all rivers of the Park, as well as in the area of 3 inventory points designated on drainage ditches. The lakes where no otters were found were all "suchary" - dystrophic lakes. The hydrochemical habitat conditions prevailing in most dystrophic lakes of Wigry National Park are conducive to maintaining the disharmony of these aquatic ecosystems, which affects the small species diversity of fish, which are the basic food of the otter. That is why in 2019, in order to verify the obtained results, photo-traps as well as a natural attractant for predators were placed in the area of all "suchary" lakes of the Park. Otters were attracted using the secretions of the castor sacs (castoreum) and anal glands of the European beaver. On the shores of 19 dystrophic lakes, 1 research plot was established. During the whole research period, the attractant was supplemented three times next to the camera traps. In addition, the impact of the availability of the basic food - fish on settling the reservoir by otter was analysed. The research also attempted to indicate whether the occurrence of otter in "suchary" lakes is affected by anthropogenic factors and the distance of these dystrophic reservoirs from large lakes and unregulated rivers.
Camera traps located by 19 dystrophic lakes showed the presence of otters in the area of 6 lakes. In most cases (5 research areas), the presence of otters was recorded in the late autumn - November (one research area - in July). In each of these cases the presence of otters was registered once. It was found that the abundance of fish species, which constitute the basic food of the otter throughout the year, does not affect the presence of otters in the area of "suchary" lakes. In most cases, the otter was found on dystrophic lakes with the least fish species diversity. Analysing the spatial distribution of species in the Park, it was found that the presence of otters is not affected by human pressure in the form of residential and farm buildings. It has also been shown that the distance from large lakes and unregulated rivers can affect the presence of otters in areas of dystrophic lakes. As many as 3 out of 6 such lakes where this species was recorded are located less than 200 m away. The analysis of the results also showed that drainage ditches can direct the migration of animals towards "suchary" lakes.
CHRONICLE
Doctor of Białowieża bison On the 30th anniversary of the death of Wiaczesław Demiaszkiewicz (1907-1990)
Find and save the last European bison - what is known about the mission of Herman Knothe
in Białowieża Primeval Forest in 1919?
SUMMARY
The article presents the mission of Herman Knothe to Białowieża Primeval Forest in March 1919. Emerging Polish authorities entrusted Knothe, a naturalist and hunter, with the task of finding the last European bison in the forest of Białowieża to save the species. The mission failed: the last observed bison was killed by poachers. The description of the mission was prepared at the request of Jan Sztolcman, who later published it. Thanks to Knothe's mission, both the date of killing one of the last Białowieża bison and the efforts undertaken by the Polish administration to save the species are known. Later, Herman Knothe took an active part in the restitution of European bison in Białowieża Primeval Forest.